Kiến thức, thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi và một số yếu tố liên quan tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021

Luận văn thạc sĩ điều dưỡng Kiến thức, thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi và một số yếu tố liên quan tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021.Viêm phổi là bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính có tổn thương ở phổi, là nguyên nhân mắc và tử vong hàng đầu ở trẻ em, đặc biệt ở trẻ dưới 5 tuổi. Theo báo cáo của WHO bệnh viêm phổi đã giết chết 740180 trẻ em dưới 5 tuổi vào năm 2019, chiếm 14% tổng số trẻ em dưới 5 tuổi tử vong nhưng 22% tổng số ca tử vong ở trẻ em từ 1 đến 5 tuổi, đặc biệt ở những vùng nghèo nhất của các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình. Châu Phi cận Sahara và Nam Á là những khu vực có số ca tử vong do viêm phổi cao nhất. Số ca tử vong ở những khu vực này tiếp tục tăng, từ 77% năm 2000 lên 82% năm 2015 [44], [49], [50]. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi mặc dù đã giảm từ 4 triệu trẻ (1981) xuống còn hơn 1 triệu trẻ (2013) xong vẫn chiếm gần 1/5 số trẻ tử vong trên toàn thế giới [44]. Năm 2015, ước tính có khoảng 16% trẻ dưới 5 tuổi tử vong do viêm phổi, [51].

Các nước đang phát triển có tỷ lệ mắc cao gấp 5 lần các nước phát triển. Việt Nam đứng thứ 9 trong 15 nước có tỷ lệ mắc viêm phổi hàng năm cao nhất. Tỷ lệ tử vong do viêm phổi tại Việt Nam đứng hàng đầu trong các bệnh hô hấp (75%) [24], chiếm 21% so với tổng số tử vong chung ở trẻ em. Theo thống kê của Bộ Y Tế hàng năm có khoảng 4000 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong vì viêm phổi [4]. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến trẻ bị viêm phổi, trong đó phải kể đến virut: các virut thường gặp là virut hợp bào hô hấp (RSV), virut cúm, á cúm, Adenovirus. Giao mùa là thời điểm virut gây bệnh hô hấp phát triển mạnh. Các loại vi khuẩn và ký sinh trùng, nấm cũng là nguyên nhân thường gây trẻ nhỏ bị viêm phổi. Trong đó, đa số các trường hợp viêm phổi ở trẻ em là do virus gây ra, tỷ lệ mắc viêm phổi vi rút của trẻ em cao, chiếm 60-70% [4], [27], [37].
Bệnh viện Nhi Trung Ương là một trong những bệnh viện nhi hàng đầu tại Việt Nam, chuyên chăm sóc sức khoẻ, chữa bệnh cho trẻ em. Hàng ngày bệnh viện tiếp nhận hàng nghìn trẻ đến khám và điều trị. Trong tổng số trẻ đến khám có đến gần 50% là bệnh về đường hô hấp trong đó có bệnh viêm phổi.
Như các bệnh khác ở trẻ nhỏ, vai trò của người chăm sóc trẻ, thường là phụ huynh có ý nghĩa rất quan trọng trong việc nhận biết và xử trí bệnh cho trẻ. Trẻ mắc bệnh nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính chỉ có thể điều trị sớm nếu phụ huynh có đầy đủ kiến thức để nhận biết sớm các dấu hiệu bệnh, biết cách chăm sóc trẻ. Khi trẻ bệnh nặng, người mẹ cũng cần phải biết các dấu hiệu bệnh nặng hoặc nguy hiểm để đưa trẻ đến cơ sở y tế tránh dẫn đến những hậu quả xấu và tử vong. Trong quá trình điều trị, đặc biệt là điều trị ngoại trú, việc tuân thủ điều trị, sử dụng thuốc đúng và chăm sóc thích hợp cho trẻ hoàn toàn phụ thuộc vào người chăm sóc, việc nắm rõ nguyên nhân, dấu hiệu, cách phòng ngừa và chăm sóc bệnh viêm phổi ở trẻ em sẽ giúp tỷ lệ mắc bệnh giảm, khả năng xảy ra biến chứng giảm đồng thời cũng giảm tỷ lệ tử vong do viêm phổi gây ra. Vậy kiến thức về bệnh viêm phổi của người chăm sóc trẻ thực tại như thế nào, cách thức vận dụng kiến thức của các bà mẹ vào thực hành ra sao? Từ thực tế trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Kiến thức, thực hành của bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị viêm phổi và một số yếu tố liên quan tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021”.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mô tả kiến thức và thực hành của bà mẹ về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi tại Bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến kiến thức và thực hành của bà mẹ về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi tại Bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021

MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………… 1
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU………………………………………………………. 4
1.1. Giải phẫu và sinh lý hệ hô hấp ………………………………………………………….. 4
1.1.1. Đặc điểm giải phẫu bộ máy hô hấp ở trẻ em………………………………….. 4
1.1.2. Các đặc điểm sinh lý…………………………………………………………………… 5
1.2. Đại cương về viêm phổi …………………………………………………………………… 7
1.2.1. Định nghĩa viêm phổi …………………………………………………………………. 7
1.2.2. Phân loại viêm phổi……………………………………………………………………. 7
1.2.3. Triệu chứng bệnh viêm phổi trẻ em ……………………………………………… 7
1.2.4. Điều trị bệnh viêm phổi trẻ em…………………………………………………….. 8
1.3. Kiến thức, thực hành về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi………….. 9
1.3.1. Kiến thức của bà mẹ về viêm phổi trẻ dưới 5 tuổi………………………….. 9
1.3.2. Thực hành về chăm sóc trẻ dưới 5 tuổi mắc viêm phổi …………………. 12
1.4. Các yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành của bà mẹ về chăm sóc trẻ
dưới 5 tuổi mắc viêm phổi…………………………………………………………………….. 15
1.5. Một số nghiên cứu trên Thế giới và Việt Nam về kiến thức thực hành chăm
sóc của bà mẹ có con dưới 5 tuổi mắc viêm phổi …………………………………….. 16
1.6. Một số học thuyết áp dụng ……………………………………………………………… 18
1.7. Giới thiệu tóm tắt về địa bàn nghiên cứu ………………………………………….. 19
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………. 21
2.1. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………………….. 21
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu……………………………………………………. 21
2.3. Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………………….. 21
2.4. Cỡ mẫu ………………………………………………………………………………………… 21
2.5. Phương pháp chọn mẫu………………………………………………………………….. 22
2.6. Phương pháp thu thập số liệu ………………………………………………………….. 22
2.7. Các biến số nghiên cứu ………………………………………………………………….. 22
2.8. Tiêu chuẩn đánh giá ………………………………………………………………………. 25
Thang Long University Library2.9. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ……………………………………………. 28
2.10. Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………….. 28
2.11. Sai số và biện pháp khắc phục sai số ……………………………………………… 29
Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………………… 31
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu……………………………………….. 31
3.2. Đánh giá kiến thức và thực hành về bệnh viêm phổi trẻ em của mẹ có con
dưới 5 tuổi ………………………………………………………………………………………….. 33
3.2.1 Đánh giá kiến thức của các bà mẹ……………………………………………….. 33
3.2.2. Đánh giá về thực hành của các bà mẹ …………………………………………. 36
3.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành của bà mẹcó con dưới 5
tuổi bị viêm phổi………………………………………………………………………………….. 38
3.3.1. Yếu tố liên quan đến kiến thức…………………………………………………… 38
3.3.2. Yếu tố liên quan đến thực hành………………………………………………….. 49
Chương 4. BÀN LUẬN …………………………………………………………………………. 51
4.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu ………………………………………… 51
4.2. Kiến thức và thực hành của các bà mẹ……………………………………………… 52
4.2.1. Kiến thức về bệnh viêm phổi trẻ em của phụ huynh có con dưới 5 tuổi
tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021 …………………………………………….. 52
4.2.2. Thực hành về chăm sóc trẻ mắc bệnh viêm phổi của phụ huynh có con
dưới 5 tuổi tại bệnh viện Nhi Trung Ương năm 2021…………………………….. 57
4.3. Các yếu tố liên quan tới kiến thức và thực hành của bà mẹ…………………. 59
4.3.1. Các yếu tố liên quan tới kiến thức về bệnh viêm phổi của bà mẹ……. 59
4.3.2. Các yếu tố liên quan tới thực hành chăn sóc trẻ bị viêm phổi ………… 63
4.4. Hạn chế của nghiên cứu …………………………………………………………………. 64
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………….. 66
KHUYẾN NGHỊ…………………………………………………………………………………… 68
TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………………………….. 69
PHỤ LỤC ………………………………………………………………………………………………. 1DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 3.1. Đặc điểm nhân khẩu học đối tượng nghiên cứu (n=300) ………………….. 31
Bảng 3.2. Thực trạng trong gia đình đã có trẻ bị viêm phổi (n=300) ………………… 32
Bảng 3.3. Nguồn cung cấp thông tin về bệnh viêm phổi trẻ em (n=300) …………… 32
Bảng 3.4. Kiến thức đúng về bệnh viêm phổi trẻ em của các ………………………….. 33
Bảng 3.5. Kiến thức đúng về dấu hiệu và chẩn đoán bệnh viêm phổi trẻ em (n=300)
…………………………………………………………………………………………………………….. 33
Bảng 3.6. Kiến thức đúng về triệu chứng và biến chứng của bệnh viêm phổi ở trẻ em
(n=300)………………………………………………………………………………………………….. 34
Bảng 3.7. Kiến thức đúng về cách xử trí khi trẻ có dấu hiệu …………………………… 34
Bảng 3.8. Kiến thức đúng của người nhà về chăm sóc bệnh……………………………. 35
Bảng 3.9. Kiến thức đúng về cách phòng ngừa bệnh viêm phổi cho trẻ em (n=300)
…………………………………………………………………………………………………………….. 35
Bảng 3.10. Thực hành chăm sóc trẻ bị viêm phổi (n=300) ……………………………… 36
Bảng 3.11. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về định nghĩa bệnh viêm phổi (n=300) ……………………………………………………….. 38
Bảng 3.12. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về nguyên nhân gây viêm phổi (n=300) ………………………………………………………. 39
Bảng 3.13. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về yếu tốgây viêm phổi (n=300) ………………………………………………………………… 40
Bảng 3.14. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về chẩn đoán viêm phổi (n=300)………………………………………………………………… 41
Bảng 3.15. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về biến chứng viêm phổi (n=300) ………………………………………………………………. 42
Bảng 3.16. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về chăm sóc trẻ viêm phổi (n=300)…………………………………………………………….. 43
Bảng 3.17. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về dinh dưỡng cho trẻ viêm phổi (n=300) ……………………………………………………. 44
Bảng 3.18. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về vệ sinh cho trẻ viêm phổi (n=300)………………………………………………………….. 45
Thang Long University LibraryBảng 3.19. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức của các bà mẹ
về biện pháp phòng viêm phổi (n=300)……………………………………………………….. 46
Bảng 3.20. Mối liên quan giữa các yếu tố nhân khẩu học và kiến thức chung của các
bà mẹ (n=300) ………………………………………………………………………………………… 47
Bảng 3.21. Mối liên quan giữa kiến thức và thông tin về viêm phổi (n=300) …….. 48
Bảng 3.22. Mối liên quan giữa nhân khẩu học và thực hành của các bà mẹ có trẻ bị
viêm phổi (n=300) …………………………………………………………………………………… 49
Bảng 3.23. Mối liên quan giữa thực hành và thông tin về viêm phổi (n=300) ……. 50
Bảng 3.24. Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành (n=300)………………………. 5