Nghiên cứu giá trị của hình ảnh cắt lớp vi tính và kết quả điều trị phẫu thuật ung thư 1/3 dưới dạ dày

Luận án tiến sĩ y học Nghiên cứu giá trị của hình ảnh cắt lớp vi tính và kết quả điều trị phẫu thuật ung thư 1/3 dưới dạ dày.Ung thư dạ dày (UTDD) là bệnh lý ác tính phổ biến hàng đầu trong bệnh ung thư đường tiêu hóa. Theo thông báo của Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Quốc tế, năm 2018, thế giới có 1.033.701 ca mới mắc và 782.685 ca tử vong do UTDD, chiếm 5,7% trong tổng số ung thư và 8,2% tổng số tử vong, đứng hàng thứ 5 trên thế giới trong số các ung thư thường gặp và đứng thứ 2 về tỷ lệ tử vong chỉ sau ung thư phổi [1], [2], [3]. Trên cơ sở kết hợp nhiều phương pháp điều trị hiệu quả, tỷ lệ mắc và tử vong do UTDD đã có nhiều chuyển biến tích cực, năm 2020, tỷ lệ mắc mới UTDD chỉ còn 5,6% trong số các ung thư mới mắc, tỷ lệ tử vong còn 7,7% do các bệnh ung thư [4].

Việt Nam thuộc khu vực nguy cơ ung thư dạ dày ở mức trung bình cao, với tỷ lệ mắc mới 21,8 ở nam và 10,0 ở nữ trong mỗi 100.000 dân [5].
Nguyên nhân UTDD chưa rõ ràng, bệnh tiến triển nhanh, chẩn đoán sớm thường khó khăn, điều trị phẫu thuật vẫn là phương pháp được lựa chọn chủ yếu nhất hiện nay. Ung thư dạ dày có tiên lượng tốt nếu được chẩn đoán sớm, điều trị thích hợp. Trong đó, chẩn đoán chính xác mức độ xâm lấn, di căn hạch, cơ quan lân cận có ý nghĩa rất quan trọng đối với điều trị phẫu thuật triệt căn, từ đó nâng cao được thời gian sống thêm và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân. Tỷ lệ sống thêm 5 năm ở một số nước châu Âu dao động trong khoảng 10 – 30%, tuy nhiên tỷ lệ này đạt tỷ lệ rất cao ở Nhật Bản, lên tới 90%. Tỷ lệ sống sót cao như vậy có khả năng là do được chẩn đoán và tiến hành phẫu thuật khối u sớm [6].
Ngày nay, với sự tiến bộ trong chẩn đoán, ung thư dạ dày ngày càng được chẩn đoán sớm và chính xác hơn, như dựa vào kỹ thuật nội soi dạ dày ống mềm kết hợp sinh thiết. Nhưng, nhược điểm của phương pháp là chỉ đánh giá được hình ảnh khối u phía niêm mạc của dạ dày và khó đánh giá được sự xâm lấn của khối u ra ngoài cũng như tới các cơ quan lân cận và di căn xa. Phương pháp siêu âm nội soi đánh giá tốt tình trạng xâm lấn của khối u trong lớp cơ và một số vùng lân cận nhưng chưa có nhiều ở các bệnh viện lớn. Phương chẩn đoán sớm UTDD dựa vào marker UTDD như: CEA, CA 19-9, CA 72-4 cũng được áp dụng, tuy nhiên những marker này có độ đặc hiệu không cao trong chẩn đoán UTDD giai đoạn sớm, và dễ nhầm lẫn với các loại ung thư ở cơ quan khác cũng gây tăng cao nồng độ của các marker này.
Chụp cắt lớp vi tính (CLVT), là phương pháp chẩn đoán UTDD không xâm lấn, cho phép thực hiện các lớp cắt mỏng, tái tạo hình ảnh theo các hướng đứng dọc, đứng ngang. Nhờ đó, mà chụp CLVT không chỉ xác định được khối u, vị trí khối u mà còn đánh giá được mức độ xâm lấn, các hạch xâm lấn, di căn của khối u vào các tạng trong ổ bụng, hay di căn xa tới phổi, xương và những cơ quan ở xa khác, góp phần quan trọng trong chẩn đoán giai đoạn TNM, giúp cho lựa chọn phương pháp điều trị tốt hơn. Hiện nay, hệ thống chụp CLVT đã khá phổ biến ở nhiều bệnh viện. Việc áp dụng kỹ thuật chụp CLVT trước phẫu thuật đối với BN UTDD là tương đối thuận lợi. Cắt lớp vi tính là một trong những kỹ thuật tốt để đánh giá tổng quan trước phẫu thuật ung thư dạ dày. Xác định được mức độ tổn thương qua chẩn đoán hình ảnh trước mổ sẽ giúp phẫu thuật viên chủ động trong kế hoạch phẫu thuật, có ý nghĩa quan trọng đối với kết quả phẫu thuật. Ở Việt nam, đã có nhiều nghiên cứu về CLVT chẩn đoán UTDD cho kết quả đáng khích lệ. Để góp phần làm rõ thêm vai trò của CLVT trong chẩn đoán và theo dõi kết quả điều trị phẫu thuật UTDD, chúng tôi tiến hành đề tài: “Nghiên cứu giá trị của hình ảnh cắt lớp vi tính và kết quả điều trị phẫu thuật ung thư 1/3 dưới dạ dày” với mục tiêu sau:
1. Đặc điểm hình ảnh và giá trị cắt lớp vi tính ở bệnh nhân ung thư 1/3 dưới dạ dày được điều trị phẫu thuật triệt căn.
2. Đánh giá kết quả phẫu thuật triệt căn điều trị ung thư 1/3 dưới dạ dày.

MỤC LỤC

TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT
DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC HÌNH
Trang
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
CHƯƠNG 1    3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1.    ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ UNG THƯ DẠ DÀY    3
1.2.    GIẢI PHẪU BỆNH VÀ PHÂN LOẠI UNG THƯ DẠ DÀY    3
1.2.1.    Giải phẫu bệnh ung thư dạ dày    3
1.2.2.    Hình thức xâm lấn, di căn của ung thư dạ dày    8
1.2.3.    Phân loại giai đoạn ung thư dạ dày    12
1.3.    ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA UNG THƯ DẠ DÀY 1/3 DƯỚI    14
1.3.1.    Đặc điểm lâm sàng của ung thư dạ dày 1/3 dưới    14
1.3.2.    Đặc điểm cận lâm sàng của ung thư dạ dày 1/3 dưới    15
1.4.    CẮT LỚP VI TÍNH CHẨN ĐOÁN UNG THƯ DẠ DÀY    17
1.4.1.    Sơ lược về lịch sử nghiên cứu cắt lớp vi tính trong chẩn đoán ung thư dạ dày    17
1.4.2.    Giải phẫu cắt lớp vi tính dạ dày    19
1.4.3.    Giá trị và hạn chế của cắt lớp vi tính trong chẩn đoán ung thư dạ dày    20
1.5.    ĐIỀU TRỊ PHẪU THUẬT UNG THƯ DẠ DÀY    32
1.5.1.    Điều trị triệt căn    32
1.5.2.    Điều trị tạm thời ung thư dạ dày 1/3 dưới    34
1.6.    KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ UNG THƯ DẠ DÀY    35
1.6.1.    Kết quả gần của phẫu thuật    35
1.6.2.    Kết quả xa sau phẫu thuật    38
CHƯƠNG 2    39
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    39
2.1.    ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU    39
2.2.    PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    40
2.2.1.    Thiết kế nghiên cứu    40
2.2.2.    Phương tiện nghiên cứu    42
2.2.3.    Các chỉ tiêu nghiên cứu    42
2.3.    Phương pháp xử lý số liệu    60
2.4.    Đạo đức nghiên cứu    61
CHƯƠNG 3    62
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    62
3.1.    MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    62
3.1.1.    Đặc điểm dịch tễ học    62
3.1.2.    Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng    64
3.1.3.    Đặc điểm tổn thương giải phẫu bệnh    65
3.2.    GIÁ TRỊ HÌNH ẢNH CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH CỦA UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    69
3.2.1.    Đặc điểm khối u trên cắt lớp vi tính    69
3.2.2.    Giá trị của cắt lớp vi tính trong chẩn đoán ung thư dạ dày 1/3 dưới    72
3.3.    KẾT QUẢ PHẪU THUẬT UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    78
3.3.1.    Phương pháp phẫu thuật    78
3.3.2.    Kết quả sau phẫu thuật    80
CHƯƠNG 4    90
BÀN LUẬN    90
4.1.    ĐẶC ĐIỂM UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    90
4.1.1.    Đặc điểm dịch tễ học    90
4.1.2.    Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng    92
4.1.3.    Đặc điểm giải phẫu bệnh    94
4.2.    GIÁ TRỊ HÌNH ẢNH CHỤP CẮT LỚP VI TÍNH CỦA UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    98
4.2.1.    Đặc điểm khối u trên cắt lớp vi tính    98
4.2.2.    Giá trị của cắt lớp vi tính trong chẩn đoán ung thư dạ dày 1/3 dưới    99
4.3.    KẾT QUẢ PHẪU THUẬT UNG THƯ 1/3 DƯỚI DẠ DÀY    106
4.3.1.    Phương pháp phẫu thuật    106
4.3.2.    Kết quả sớm sau phẫu thuật    108
4.3.3.    Kết quả xa sau phẫu thuật    109
KẾT LUẬN    117
KIẾN NGHỊ    119
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN    120
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH
NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN

1. Heng Lihong, Nguyễn Văn Xuyên, Lê Thanh Sơn (2020). Kết quả xa điều trị phẫu thuật ung thư dạ dày 1/3 dưới. Tạp chí Y dược học quân sự, 45 (5): 69-75.
2. Heng Lihong, Nguyễn Văn Xuyên, Lê Thanh Sơn (2020). Giá trị của chụp cắt lớp vi tính trong đánh giá tổn thương ung thư 1/3 dưới dạ dày. Tạp chí Y học Việt Nam, 493 (1): 1-3.