Thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam năm 2020

Luận văn thạc sĩ y học Thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam năm 2020.Dân tộc Việt Nam đã có trên 4000 năm lịch sử, có truyền thống xây dựng đất nước, đánh giặc giữ nước, phát triển văn hóa lâu dài. Nhân dân ta có nhiều kinh nghiệm phòng bệnh và chữa bệnh bảo vệ sức khỏe và đã có một nền YHCT phát triển không ngừng qua các thời kỳ lịch sử. Từ thời nguyên sơ, nhân dân ta đã biết sử dụng cây cỏ quanh mình để làm thuốc chữa bệnh. Những kinh nghiệm giản đơn dần được hình thành và đúc kết như gừng để chữa ho, bát cháo hành hay nồi nước xông để giải cảm, v.v… Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, những kinh nghiệm dân gian đó được lưu giữ lại và truyền từ đời này sang đời khác, hình thành nên nền YHCT Việt Nam mang đậm nét truyền thống dân tộc [1].

Thuốc nam phát triển nhất là thời kỳ nhà Trần (năm 1225- 1399) với danh y nổi tiếng Tuệ Tĩnh. Ông đã phát triển và đúc kết kinh nghiệm sử dụng cây cỏ, thuốc nam trong quyển Nam dược thần hiệu. “Nam dược trị nam nhân” câu nói nổi tiếng của ông đã góp công xây dựng nên quan điểm y học độc lập, tự chủ, sát với thực tế Việt Nam, sử dụng thuốc nam để chữa trị cho người dân nước Nam. Ngày nay, xuất phát từ tư tưởng ấy, Đảng và Nhà nước ta đã phê duyệt nhiều đề án nhằm bảo tồn nguồn dược liệu và phát triển YHCT, hướng tới mục tiêu xây dựng nền Y học Việt Nam tiến bộ với đầy đủ tính chất khoa học, dân tộc, đại chúng [1].
Phụ nữ có thai và sau sinh đóng vai trò rất quan trọng trong việc duy trì nòi giống cho xã hội. Sức khỏe người mẹ là tiền đề cho sự khỏe mạnh của đứa trẻ, do đó công tác chăm sóc sức khỏe cho người phụ nữ luôn nhận được sự quan tâm hàng đầu. Việc dùng thuốc cho phụ nữ đang trong giai đoạn có thai hay sau sinh cũng cần phải đặc biệt chú ý. Thuốc dùng cho người mẹ có thể gây tác dụng trực tiếp hoặc gián tiếp trên thai nhi và trẻ sơ sinh [2]. Ở đối tượng này, các chế phẩm tân dược thường hạn chế sử dụng do thuốc đi qua nhau thai và sữa mẹ, có thể gây ảnh hưởng xấu đến thai nhi và trẻ sơ sinh. Vì vậy, đối với việc điều trị những bệnh lý chưa cần đến sự can thiệp của Y học hiện đại (YHHĐ), người phụ nữ có xu2 hướng tìm đến thuốc nam, là kết quả của quá trình đúc rút kinh nghiệm lâu đời từ các thế hệ đi trước. Thuốc nam đã và đang khẳng định vị trí của mình trong vấn đề này.
Huyện Núi Thành nằm phía đông dãy Trường Sơn, phía nam đèo Hải Vân thuộc vùng nhiệt đới ẩm, gió mùa, mùa mưa kéo dài, mạng lưới sông ngòi chằng chịt [3] là điều kiện tự nhiên thuận lợi cho cây cối phát triển, tạo nên nguồn dược liệu phong phú. Theo dòng phát triển của lịch sử, nhân dân huyện Núi Thành đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm dân gian trong phòng và chữa bệnh cũng như các vị thuốc và món ăn, bài thuốc dùng cho phụ nữ có thai và sau sinh đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào về sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh được tiến hành tại địa phương.
Do đó, chúng tôi thấy rằng việc khảo sát, thống kê các cây thuốc, con vật có tác dụng điều trị nhằm tận dụng và bảo tồn nguồn nguyên liệu thuốc nam có sẵn tại địa phương và kế thừa kinh nghiệm quý báu cuả nhân dân, thúc đẩy phát triển sử dụng thuốc nam trong công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu của nhân dân huyện Núi Thành – tỉnh Quảng Nam là công việc hết sức cần thiết. Xuất phát từ ý nghĩa và mục đích trên, chúng tôi tiến hành đề tài: “Thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam năm 2020” nhằm mục tiêu sau:
1. Mô tả thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai tại huyện Núi Thành – tỉnh Quảng Nam năm 2020.
2. Mô tả thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ sau sinh tại huyện Núi Thành – tỉnh Quảng Nam năm 2020

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ——————————————————————————- 1
CHƯƠNG I TỔNG QUAN TÀI LIỆU ———————————————— 3
1.1 SƠ LƯỢC LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN VÀ SỬ DỤNG THUỐC NAM
TRONG NHÂN DÂN———————————————————————- 3
1.2 GIỚI THIỆU SƠ LƯỢC TÌNH HÌNH HUYỆN NÚI THÀNH – TỈNH
QUẢNG NAM —————————————————————————— 5
1.2.1.Vị trí địa lý – Khí hậu ————————————————————— 5
1.2.2. Dân số – Kinh tế – Văn hóa xã hội ———————————————– 8
1.3. ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ CỦA PHỤ NỮ CÓ THAI —————————- 10
1.3.1. Theo YHHĐ———————————————————————— 10
1.3.2. Theo YHCT ———————————————————————— 13
1.4. ĐẶC ĐIỂM SINH LÝ CỦA PHỤ NỮ SAU SINH ————————— 16
1.3.1. Theo YHHĐ———————————————————————— 16
1.3.2. Theo YHCT ———————————————————————— 17
1.5. VAI TRÒ CỦA YHCT ĐỐI VỚI SỨC KHỎE PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ
SAU SINH ——————————————————————————— 17
1.5.1. Vai trò của YHCT đối với sức khỏe phụ nữ có thai ———————– 17
1.5.2. Vai trò của YHCT đối với sức khỏe phụ nữ sau sinh ——————— 18
1.5.3. Một số chứng trạng chứng hậu thời kỳ có thai và sau sinh theo YHCT
và phân loại theo mã ICD 10———————————————————– 19
1.6. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ SỬ DỤNG THUỐC DƯỢC LIỆU CHO PHỤ
NỮ CÓ THAI VÀ SAU SINH TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT NAM ———— 22
1.6.1. Các nghiên cứu về sử dụng thuốc dược liệu cho phụ nữ có thai và sau
sinh trên Thế giới————————————————————————- 22
1.6.2. Các nghiên cứu về sử dụng thuốc dược liệu cho phụ nữ có thai và sau
sinh tại Việt Nam ————————————————————————- 24
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ———— 27
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ————————————————— 27
2.2. ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ——————————————————- 272.3. THỜI GIAN NGHIÊN CỨU —————————————————– 27
2.4. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU —————————————————— 27
2.5. CỠ MẪU —————————————————————————– 27
2.6. PHƯƠNG PHÁP CHỌN MẪU ————————————————- 28
2.7. CÁC BIẾN SỐ NGHIÊN CỨU ————————————————– 29
2.7.1. Một số đặc điểm chung của các nhóm đối tượng tham gia nghiên cứu 30
2.7.2. Thực trạng sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại huyện
Núi Thành tỉnh Quảng Nam ———————————————————– 32
2.7.3. Thời điểm sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại huyện
Núi Thành tỉnh Quảng Nam ———————————————————– 36
2.7.4. Lý do lựa chọn dùng thuốc nam cho phụ nữ có thai và sau sinh tại
huyện Núi Thành tỉnh Quản Nam ————————————————— 36
2.8. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU ————————————– 37
2.9. CÁC LOẠI SAI SỐ VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC SAI SỐ ———— 37
2.9.1. Các loại sai số ———————————————————————- 37
2.9.2. Biện pháp khắc phục————————————————————- 37
2.10. PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH SỐ LIỆU ———————————– 38
2.11. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU ———————————————- 38
2.12. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU —————————————————– 38
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU——————————————— 39
3.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁC NHÓM ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
———————————————————————————————— 39
3.1.1. Một số đặc điểm chung của tất cả đối tượng nghiên cứu —————– 39
3.1.2. Một số đặc điểm chung của nhóm phụ nữ có thai tham gia nghiên cứu
———————————————————————————————— 41
3.1.3. Một số đặc điểm chung của nhóm phụ nữ sau sinh tham gia nghiên cứu
———————————————————————————————— 43
3.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ
SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM —————– 45
3.2.1. Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và việc sử dụng thuốc nam của tấtcả đối tượng nghiên cứu—————————————————————– 45
3.2.2. Các đặc điểm chung và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có
thai——————————————————————————————- 44
3.2.3. Các đặc điểm chung và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ sau sinh- 49
3.3. DANH MỤC, TÁC DỤNG, CÁCH SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ
NỮ CÓ THAI VÀ SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG
NAM —————————————————————————————- 52
3.3.1. Danh mục, tác dụng, cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai tại
huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam ————————————————– 52
3.3.2. Danh mục, tác dụng, cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ sau sinh tại
huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam————————————————— 56
3.4. THỜI ĐIỂM SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ
SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM: —————- 63
3.5. LÝ DO LỰA CỌN SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI
VÀ SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM ———– 64
Chương 4 BÀN LUẬN —————————————————————— 65
4.1. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁC NHÓM ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
———————————————————————————————— 65
4.1.1. Một số đặc điểm chung của tất cả đối tượng nghiên cứu —————– 65
4.1.2. Một số đặc điểm chung của nhóm phụ nữ có thai tham gia nghiên cứu
———————————————————————————————— 66
4.1.3. Một số đặc điểm chung của nhóm phụ nữ sau sinh tham gia nghiên cứu
———————————————————————————————— 67
4.2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ
SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM —————– 68
4.2.1. Tuổi, trình độ học vấn, nghề nghiệp và việc sử dụng thuốc nam của tất
cả đối tượng nghiên cứu—————————————————————– 68
4.2.2. Các đặc điểm chung và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có
thai——————————————————————————————- 70
4.2.3. Các đặc điểm chung và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ sau sinh- 724.3. DANH MỤC, TÁC DỤNG, CÁCH SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ
NỮ CÓ THAI VÀ SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG
NAM —————————————————————————————- 74
4.3.1. Danh mục, tác dụng, cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai tại
huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam ————————————————– 74
4.3.2. Danh mục, tác dụng, cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ sau sinh tại
huyện Núi Thành tỉnh Quảng Nam————————————————— 74
4.4. THỜI ĐIỂM SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ
SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM: —————- 84
4.5. LÝ DO LỰA CỌN SỬ DỤNG THUỐC NAM CHO PHỤ NỮ CÓ THAI
VÀ SAU SINH TẠI HUYỆN NÚI THÀNH TỈNH QUẢNG NAM ———– 85
KẾT LUẬN ——————————————————————————- 86
KHUYẾN NGHỊ ————————————————————————- 87
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng: Trang
Bảng 3.1. Đặc điểm nhóm tuổi của đối tượng nghiên cứu………………………………….40
Bảng 3.2. Đặc điểm trình độ học vấn của đối tượng nghiên cứu ………………………..40
Bảng 3.3. Đặc điểm nghề nghiệp của đối tượng nghiên cứu ……………………………..41
Bảng 3.4. Đặc điểm nhóm tuổi của phụ nữ có thai……………………………………………41
Bảng 3.5. Đặc điểm trình độ học vấn của phụ nữ có thai ………………………………….42
Bảng 3.6. Đặc điểm nghề nghiệp của phụ nữ có thai…………………………………………42
Bảng 3.7. Đặc điểm thai sản của phụ nữ có thai……………………………………………….43
Bảng 3.8. Đặc điểm nhóm tuổi của của phụ nữ sau sinh ……………………………………43
Bảng 3.9. Đặc điểm trình độ học vấn của phụ nữ sau sinh ………………………………..44
Bảng 3.10. Đặc điểm nghề nghiệp của phụ nữ sau sinh …………………………………….44
Bảng 3.11. Đặc điểm thai sản của phụ nữ sau sinh …………………………………………..45
Bảng 3.12. Tuổi và việc sử dụng thuốc nam của các đối tượng nghiên cứu………….45
Bảng 3.13. Trình độ học vấn và việc sử dụng thuốc nam của các đối tượng nghiên
cứu……………………………………………………………………………………………………………..46
Bảng 3.14. Nghề nghiệp việc sử dụng thuốc nam của các đối tượng nghiên cứu …46
Bảng 3.15. Tuổi và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có thai …………………47
Bảng 3.16. Trình độ học vấn và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có thai..48
Bảng 3.17. Nghề nghiệp và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có thai …….48
Bảng 3.18. Đặc điểm thai sản và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ đang có thai 49
Bảng 3.19. Tuổi và việc sử dụng thuốc nam của phụ nữ sau sinh……………………….50
Bảng 3.20. Trình độ học vấn và việc sử dụng cây thuốc nam của phụ nữ sau sinh..50
Bảng 3.21. Nghề nghiệp và việc sử dụng cây thuốc nam của phụ nữ sau sinh …….51
Bảng 3.22. Đặc điểm thai sản và việc sử dụng cây thuốc nam của phụ nữ sau sinh 51
Bảng 3.23. Danh mục thuốc nam dùng cho phụ nữ có thai ………………………………..52
Bảng 3.24. Tác dụng mong muốn khi dùng thuốc nam dùng cho phụ nữ có thai ….53
Bảng 3.25. Bộ phận dùng các loại thuốc nam cho phụ nữ có thai ………………………54Bảng 3.26. Cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ có thai……………………………………55
Bảng 3.27. Danh mục thuốc nam dùng cho phụ nữ sau sinh………………………………56
Bảng 3.28. Tác dụng mong muốn khi dùng thuốc nam cho phụ nữ sau sinh ………..58
Bảng 3.29. Bộ phận dùng các loại thuốc nam cho phụ nữ sau sinh……………………..60
Bảng 3.30. Cách sử dụng thuốc nam cho phụ nữ sau sinh………………………………….6