CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ PHẪU THUẬT U MÀNG NÃO MẶT SAU XƯƠNG ĐÁ

CÁC YẾU TỐ CƠ BẢN ẢNH HƯỞNG ĐẾN KẾT QUẢ PHẪU THUẬT U MÀNG NÃO MẶT SAU XƯƠNG ĐÁ.U màng não (UMN) đã được mô tả từ rất sớm bởi Felix Plater vào năm 1614. Vào năm 1922, Harvey Cushing đã dùng thuật ngữ "meningioma" để mô tả loại u của hệ thần kinh trung ương [24]. UMN hố sau chiếm khoảng 10% các u nội sọ, việc phân loại dựa vào vị trí gốc bám của u. Tác giả Castellano và Ruggiero đã phân loại u màng não (UMN) hố sau thành năm nhóm, trong đó u màng não mặt sau xương đá (UMNMSXĐ) chiếm khoảng 42%, là vị trí u phổ biến nhất trong UMN hố sau [22]. Theo phân loại của tác giả trên, UMNMSXĐ là UMN có gốc bám vào mặt sau xương đá. Mặc dù đa số UMN là thương tổn lành tính và phát triển chậm vào vùng góc cầu tiểu não, u thường được phát hiện khi đã đạt kích thước lớn và gây ra triệu chứng do chèn ép vào các cấu trúc thần kinh quan trọng như thân não, tiểu não và các dây thần kinh sọ từ dây V đến phức hợp VII VIII và IX X XI. Vì vậy, cho đến nay UMNMSXĐ vẫn là một trong những loại u khó trong phẫu thuật sàn sọ do phẫu thuật có thể để lại nhiều biến chứng đòi hỏi phẫu thuật viên phải có kiến thức và kinh nghiệm trong lĩnh vực này.

Đường mổ sau xoang xích-ma là một trong những đường mổ kinh điển để tiếp cận những thương tổn trong vùng góc cầu tiểu não với ưu điểm cung cấp đường tiếp cận rộng rãi, ít phá hủy cấu trúc, bảo toàn thính lực và nhất là quen thuộc với phẫu thuật viên thần kinh. Ngày nay, với sự hỗ trợ của kính vi phẫu, UMNMSXĐ qua đường mổ sau xoang xích-ma đã được thực hiện thường qui tại các trung tâm phẫu thuật thần kinh lớn như bệnh viện Chợ Rẫy và bệnh viện Đại học y dược TP HCM. Tuy nhiên cho đến nay, tại Việt Nam,
vẫn chưa có công trình nghiên cứu đầy đủ về kết quả phẫu thuật UMNMSXĐ và UMNMSXĐ chỉ được báo cáo trong các nghiên cứu UMN hố sau với số2 lượng khiêm tốn chỉ vài ca, thời gian theo dõi ngắn, chủ yếu là theo dõi hậu phẫu đến khi bệnh nhân xuất viện, thiếu hẳn các dữ kiện về diễn tiến hồi phục các chức năng thần kinh sau mổ cũng như tái phát u. Bên cạnh đó, như đã đề cập ở trên, đây là vị trí u khó ngay cả đối với các phẫu thuật viên kinh nghiệm, với số lượng bệnh nhân được phẫu thuật tại các trung tâm phẫu thuật thần kinh lớn trên cả nước chỉ vài trường hợp trong năm nên cần thiết những thông tin giúp tiên lượng những khó khăn trước khi bắt tay vào cuộc mổ, giúp cuộc mổ an toàn hơn cũng như có thêm thông tin tư vấn cho bệnh nhân và thân nhân trước cuộc đại phẫu. Vì nhứng lí do nêu trên, chúng tôi thực hiện nghiên cứu “Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật u màng não mặt sau xương đá” nhằm trả lời câu hỏi “Các yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật UMNMSXĐ?”.
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU:
1. Đánh giá kết quả điều trị u màng não mặt sau xương đá qua đường mổ sau xoang xích-ma bằng vi phẫu thuật
2. Mô tả các yếu tố cơ bản ảnh hưởng kết quả phẫu thuật u màng não mặt sau xương đá

MỤC LỤC
Lời cam đoan
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục các bảng, biểu đồ, sơ đồ, hình, đối chiếu Anh- Việt
Mở đầu…………………………………………………………………………………………….. 1
Mục tiêu nghiên cứu…………………………………………………………………………… 2
Chương 1: Tổng quan tài liệu……………………………………………………………… 3
1.1 Lịch sử nghiên cứu u màng não mặt sau xương đá …………………………….. 3
1.2 Giải phẫu học vùng góc cầu tiểu não ……………………………………………….. 5
1.3 Sinh lý bệnh u màng não ……………………………………………………………… 18
1.4 Đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học của u màng não mặt sau xương đá . 19
1.5 Giải phẫu bệnh u màng não ………………………………………………………….. 24
1.6 Điều trị u màng não mặt sau xương đá …………………………………………… 26
1.7 Theo dõi sau phẫu thuật và tái phát u……………………………………………… 29
1.8 Tổng quan về địa điểm thu thập số liệu ………………………………………….. 30
Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu……………………………….. 32
2.1 Thiết kế nghiên cứu …………………………………………………………………….. 32
2.2 Đối tượng nghiên cứu………………………………………………………………….. 32
2.3 Thời gian và địa điểm nghiên cứu………………………………………………….. 32
2.4 Tiêu chuẩn chọn mẫu…………………………………………………………………… 32
2.5 Cỡ mẫu nghiên cứu……………………………………………………………………… 332.6 Biến số nghiên cứu ……………………………………………………………………… 33
2.7 Phương pháp, công cụ đo lường, thu thập số liệu……………………………… 45
2.8 Phân tích số liệu …………………………………………………………………………. 58
2.9 Y đức………………………………………………………………………………………… 59
Chương 3: Kết quả nghiên cứu………………………………………………………….. 60
3.1 Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu………………………………………….. 60
3.2 Kết quả phẫu thuật u màng não mặt sau xương đá ……………………………. 68
3.3 Mô tả các yếu tố ảnh hưởng kết quả phẫu thuật u màng não mặt sau xương
đá ………………………………………………………………………………………………….. 74
Chương 4: Bàn luận ………………………………………………………………………… 85
4.1 Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu………………………………………….. 85
4.2 Kết quả phẫu thuât của u màng não mặt sau xương đá………………………. 92
4.3 Mô tả các yếu tố ảnh hưởng kết quả phẫu thuật u màng não mặt sau xương
đá ………………………………………………………………………………………………… 109
Kết luận……………………………………………………………………………………….. 124
Kiến nghị……………………………………………………………………………………… 126
Danh mục các công trình liên quan
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Các biến số và cách thức thu thập…………………………………………. 39
Bảng 3.1. Đặc điểm chung của dân số nghiên cứu…………………………………. 60
Bảng 3.2: Triệu chứng lâm sàng…………………………………………………………. 61
Bảng 3.3: Đặc điểm UMNMSXĐ trên cộng hưởng từ……………………………. 62
Bảng 3.4: Đặc điểm UMNMSXĐ ghi nhận lúc phẫu thuật ……………………… 65
Bảng 3.5: Liên quan giữa u và TK-MM ghi nhận lúc PT………………………… 66
Bảng 3.6: Mức độ lấy u và vị trí chừa lại u…………………………………………… 67
Bảng 3.7: GOS tại thời điểm xuất viện, 3 tháng và 12 tháng …………………… 68
Bảng 3.8: Biến chứng sau mổ…………………………………………………………….. 69
Bảng 3.9: CLVT tại thời điểm sau mổ…………………………………………………. 71
Bảng 3.10: Dấu hiệu TKKT sau mổ 3 tháng và 12 tháng………………………… 71
Bảng 3.11: Giải phẫu bệnh ………………………………………………………………… 73
Bảng 3.12: GOS và đặc điểm lâm sàng trước phẫu thuật………………………… 74
Bảng 3.13: Đặc điểm khối u ………………………………………………………………. 76
Bảng 3.14: Triệu chứng TK V sau mổ theo vị trí và kích thước u…………….. 79
Bảng 3.15: Phân tích liệt VII sau mổ theo tình trạng liệt VII trước mổ, xâm
lấn OTT và kích thước u……………………………………………………………………. 80
Bảng 3.16: Phân tích thính lực sau mổ theo tình trạng thính lực trước mổ, xâm
lấn OTT và kích thước u……………………………………………………………………. 82
Bảng 3.17: Phân tích triệu chứng ù tai sau mổ so với trước mổ, xâm lấn OTT,
vị trí và kích thước u ………………………………………………………………………… 83Bảng 3.18: Phân tích triệu chứng liệt IX, X sau mổ theo kích thước u và xâm
lấn lỗ cảnh………………………………………………………………………………………. 84
Bảng 4.1: Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu so sánh với tác giả khác… 86
Bảng 4.2: Triệu chứng cơ năng…………………………………………………………… 87
Bảng 4.3: Triệu chứng thực thể ………………………………………………………….. 88
Bảng 4.4: Kích thước u so sánh với các tác giả khác ……………………………… 89
Bảng 4.5: Hướng đẩy các TK sọ so sánh với tác giả Nakamura……………….. 96
Bảng 4.6: Kết quả phẫu thuật UMNMSXĐ so sánh với các tác giả khác…. 104
Bảng 4.7: Biến chứng liên quan đến phẫu thuật so sánh tác giả khác………. 10