Đánh giá kiến thức về phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ của điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn – Cở 1, năm 2024

Đề tài nghiên cứu cơ sở Đánh giá kiến thức về phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ của điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn – Cở 1, năm 2024.Phản vệ là một phản ứng dị ứng, có thể xuất hiện ngay lập tức từ vài giây, vài phút đến vài giờ sau khi cơ thể tiếp xúc với dị nguyên gây ra các bệnh cảnh lâm sàng khác nhau, có thể nghiêm trọng dẫn đến tử vong nhanh chóng. Dị nguyên là yếu tố lạ khi tiếp xúc có khả năng gây phản ứng dị ứng cho cơ thể, bao gồm thức ăn, thuốc và các yếu tố khác. Sốc phản vệ là mức độ nặng nhất của phản vệ do đột ngột giãn toàn bộ hệ thống mạch và co thắt phế quản có thể gây tử vong trong vòng một vài phút [1].
Vấn đề phản vệ hiện nay đã và đang được toàn xã hội quan tâm do tính chất gây nguy hiểm của nó và số trường hợp phản vệ cũng ngày càng gia tăng. Hiện tại, Bộ Y tế chưa có thống kê cụ thể về số ca phản vệ tại các cơ sở y tế. Thế nhưng, thực tế đã ghi nhận rất nhiều trường hợp người bệnh tử vong do phản vệ. Dị nguyên gây phản vệ thường có 4 nhóm chính, đó là thuốc, thức ăn, nọc côn trùng và phấn hoa (hay nấm mốc), trong đó thuốc là dị nguyên hay gặp nhất [2] [3].

Phản vệ từ mức độ nhẹ có thể diễn biến nhanh chóng thành sốc phản vệ và gây nên những hậu quả như khó thở, tím tái, hôn mê… và nặng nhất là tử vong. Phản vệ làm tăng thời gian nằm viện, gây nên các gánh nặng về bệnh tật và kinh tế cho người bệnh, đặc biệt là tử vong nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời. Có nhiều yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến mức độ nặng và tỷ lệ tử vong của phản vệ như: tuổi, các bệnh phối hợp, các thuốc đang dùng kèm theo, ngừng sớm việc tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng. Đặc biệt, kiến thức của nhân viên y tế, từ việc khai thác tiền sử dị ứng của bệnh nhân, nhận biết các dấu hiệu, triệu chứng sớm của phản vệ, cũng như có thái độ xử trí đúng, kịp thời giúp cải thiện đáng kể tiên lượng, giảm tỷ lệ tử vong do phản vệ [4]. Năm 2017, Bộ Y tế ban hành Thông tư số 51/2017/TT-BYT ngày 29/12/2017 về Hướng dẫn phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ. Tại Khoản 4, Điều 5 của Thông tư này đã quy định Bác sĩ, nhân viên y tế phải nắm vững kiến thức và thực hành được cấp cứu phản vệ theo phác đồ. 
Hằng năm tại Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn đều ghi nhận khá nhiều trường hợp phản vệ đã xẩy ra, tuy chưa có trường hợp nào tử vong nhưng hậu quả để lại khá lớn. Điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên là người thực hiện y lệnh, là người sử dụng thuốc cho người bệnh và cũng là người có cơ hội phát hiện sớm hiện tượng phản vệ trên bệnh nhân. Phát hiện sớm và được can thiệp xử trí đúng phác đồ sớm sẽ góp phần không nhỏ ảnh hưởng đến kết quả thành công của việc tổ chức cấp cứu. Tuy nhiên, đến nay tại đơn vị chưa có một nghiên cứu nào đề cập đến kiến thức về nguyên nhân cơ chế, chẩn đoán, xử trí và dự phòng phản vệ của Điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên. Vì vậy, chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài nghiên cứu: “Đánh giá kiến thức về phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ của điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn – Cở 1, năm 2024”.

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mô tả kiến thức của điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn – Cơ sở 1 về phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ, năm 2024. 
2. Xác định các yếu tố liên quan đến kiến thức của điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên Trung tâm Y tế huyện Hương Sơn về phòng, chẩn đoán và xử lý phản vệ, năm 2024.

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT    4
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ    4
Bảng 3.1. Đặc điểm nhân khẩu – xã hội học của đối tượng nghiên cứu    4
Bảng 3.2. Đặc điểm chuyên môn của đối tượng nghiên cứu    4
TÓM TẮT NGHIÊN CỨU    5
ĐẶT VẤN ĐỀ    1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU    2
Chương 1    3
TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1. Tổng quan về phản vê ̣    3
1.1.1. Lic̣h sử và các định nghĩa    3
1.1.2. Phân loại phản vê ̣    4
1.1.2.1. Phân loại phản vệ theo cơ chế    4
1.1.2.1. Phân loại phản vệ theo pha    5
1.1.3. Môṭ số phản vệ thường gặp̣ trong cuộc sống    5
1.1.3.1. Dị ứng thức ăn    5
1.1.3.2. Vết đốt của côn trùng    6
1.1.3.3. Dị ứng thuốc    6
1.1.4. Triêụ chứng và chẩn đoán lâm sàng    6
1.1.4.1. Triệu chứng gợi ý (khi xuất hiện ít nhất một trong các triệu chứng sau) [1]:    6
1.1.4.2. Các bệnh cảnh lâm sàng    6
1.1.4.3. Chẩn đoán phân biệt    8
1.1.5. Dịch tễ học phản vệ    8
1.1.6. Vai trò của điều dưỡng trong phòng và xử trí phản vê ̣    9
1.1.6.1. Vai trò của điều dưỡng    9
1.1.6.2. Xử trí cấp cứu phản vệ của điều dưỡng    9
1.1.6.3. Dự phòng phản vệ    12
1.2. Tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước về kiến thức phòng, chản đoán và xử trí phản vệ của điều dưỡng    14
1.2.1. Nghiên cứu trên thế giới    14
1.2.2. Nghiên cứu tại Việt Nam    15
1.2.3. Công cụ đánh giá kiến thức về phòng và xử trí phản vê ̣    16
1.3. Học thuyết và mô hình sử dụng trong nghiên cứu    17
Chương 2    19
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    19
2.1. Đối tượng nghiên cứu:    19
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu    19
2.3. Thiết kế nghiên cứu    19
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu    19
2.5. Các biến trong nghiên cứu    19
2.6.  Công cụ và phương pháp thu thập số liệu    20
2.6.1. Bộ công cụ thu thấp số liệu    20
2.6.2. Tổ chức thu thập số liệu:    20
2.7. Phân tích số liệu    20
2.8. Đạo đức trong nghiên cứu    20
2.9. Hạn chế của nghiên cứu và biện pháp khắc phục    21
2.9.1. Hạn chế:    21
2.9.2. Biện pháp khắc phục:    21
Chương 3    22
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    22
3.1. Thông tin chung về đối tượng nghiên cứu    22
Bảng 3.1. Đặc điểm nhân khẩu – xã hội học của đối tượng nghiên cứu (n = 94)    22
Bảng 3.2. Đặc điểm chuyên môn của đối tượng nghiên cứu (n = 94)    22
Bảng 3.3. Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về nguyên nhân và cơ chế phản vệ (n = 94)    23
Bảng 3.4. Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về chẩn đoán phản vệ (n =94)    24
Bảng 3.5. Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về xử trí phản vệ  (n = …..)    24
Bảng 3.6. Kiến thức của đối tượng nghiên cứu về dự phòng phản vệ  (n = 94)    25
Bảng 3.7. Kiến thức chung của đối tượng nghiên cứu về phản vệ (n = 94)    26
3.2. Yếu tố liên quan đến kiến thức phòng và xử trí phản vệ    26
Bảng 3.8. Mối liên quan giữa kiến thức về phản vệ với thông tin về đối tượng nghiên cứu (n = 94).    26
Chương 4    28
BÀN LUẬN    28
4.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu    28
4.2. Kiến thức về phòng, chẩn đoán và xử trí phản vệ    29
4.2.1. Kiến thức về nguyên nhân, cơ chế phản vệ:    29
4.2.2. Kiến thức về chẩn đoán phản vệ:    29
4.2.3. Kiến thức về xử trí phản vệ:    30
4.2.4. Kiến thức về dự phòng phản vệ:    31
4.2.5. Kiến thức chung về phòng, chẩn đoán và xử trí phản vệ:    31
4.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức phòng, chẩn đoán và xử trí phản vệ    32
KẾT LUẬN    34
KHUYẾN NGHỊ    35
TÀI LIỆU THAM KHẢO    36
Phụ lục 1:    37
Phụ lục 2: CÁC BIẾN SỐ TRONG NGHIÊN CỨU    42