Kết quả điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đa tầng bằng phương pháp lấy đĩa đệm, hàn xương liên thân đốt và nẹp vít cột sống cổ lối trước

Luận văn thạc sĩ y học Kết quả điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đa tầng bằng phương pháp lấy đĩa đệm, hàn xương liên thân đốt và nẹp vít cột sống cổ lối trước.Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ là bệnh lý thường gặp,một trong những nguyên nhân chính gây ra chèn ép thần kinh vùng cổ. Nếu không được xử lý đúng, kịp thời tổn thương sẽ chuyển sang giai đoạn không hồi phục như liệt cứng tứ chi, rồi loạn cơ tròn bệnh nhân sẽ để lại di chứng sau điều trị.Năm 1927, Gutzeit một tác giả người Đức đã lần đầu tiên mô tả thoát vị đĩa đệm cột sống cổ nhân một trường hợp chèn ép rễ thần kinh cổ 6 do đĩa đệm [1].
Trên thế giới đãcó nhiều công trình nghiên cứu về bệnh lý thoát vị đĩa đệm cột sống cổ. Gần đây các công trình nghiên cứu áp dụng các thành tựu khoa học mới đem lại những bước tiến quan trọng trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh lý thoát vị đĩa đệm cột sống nói chung và cột sống cổ nói riêng. Ngày nay vấn đề này còn mang ý nghĩa thời sự trong các lĩnh vực nghiên cứu: mô phôi học, sinh cơ học, giải phẫu bệnh học, chẩn đoán và điều trị…

Ở Việt Nam, thoát vị đĩa đệm cột sống cổ  mới được chú ý chẩn đoán và điều trị vào những năm 90 của thế kỷ XX. Tiếp theo đó là các công trình nghiên cứu của Hà Kim Trung, Dương Chạm Uyên (1999) [2], Võ Xuân Sơn (1999) [3], Nguyễn Đức Hiệp (2000) [4], Hồ Hữu Lương (2003) [5],Nguyễn Đình Tuyên (2010) [6] về các phương pháp chẩn đoán và điều trị bệnh lý TVĐĐ cổ. 
Việc chẩn đoán bệnh lý TVĐĐ đã đạt được những bước tiến vượt bậc do áp dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh hiện đại trong chẩn đoán sớm và điều trị: chụp cắt lớp vi tính (CLVT), chụp cộng hưởng từ (CHT)… 
Về điều trị: Có nhiều phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ gồm điều trị bảo tồn và điều trị phẫu thuật. Ngay trong điều trị phẫu thuật cũng có nhiều kỹ thuật, đường mổ khác nhau và chỉ định cho từng trường hợp. Ở nước ta, việc điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ trước đây là điều trị bảo tồn chủ yếu chữa triệu chứng trong bệnh cảnh chung của bệnh thoái hóa. Từ những năm 90 trở lại đây, nhờ sự phát triển của khoa học và kỹ thuật việc phẫu thuật bệnh nhân được chần đoán và phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ với số lượng ngày càng nhiều và đa dạng về kỹ thuật. Phẫu thuật thoát vị đĩa đệm cột sống cổ bằng đường cổ trước bên đã được áp dụng rộng rãi tại các trung tâm phẫu thuật thần kinh và chấn thương chỉnh hình trung ương  như Việt Đức, Bạch Mai, Bệnh viện 103, Bệnh viện 108, Chợ Rẫy, tuy nhiên còn hạn chế ở các bệnh viện tuyến tỉnh. Việc theo dõi đánh giá kết quả sau mổ đối với nhân thoát vị đĩa đệm đa tầng sau thời gian dài cũng chưa có công trình nào nghiên cứu.
Xuất phát từ thực tiễn trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu thực hiện đề tài: “Kết quả điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đa tầng bằng phương pháp lấy đĩa đệm, hàn xương liên thân đốtvà nẹp vít cột sống cổ lối trước” nhằm hai mục tiêu sau:
1.    Mô tả đặc điểm lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh của thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đa tầng.
2.    Kết quả điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ đa tầng bằng phương pháp lấy đĩa đệm,hàn xương liên thân đốt và nẹp vít cột sống cổ lối trước tại bệnh viện Việt Đức từ tháng từ 1/2016 – 12/2017.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ    1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN    3
1.1. Lịch sử nghiên cứu bệnh lý thoát vị đĩa đệm cột sống cổ    3
1.1.1. Tóm tắt lịch sử nghiên cứu trên thế giới    3
1.1.2. Tóm tắt lịch sử nghiên cứu tại Việt Nam    5
1.2. Giải phẫu cột sống cổ thấp    6
1.2.1. Đặc điểm về xương đốt sống cổ điển hình    6
1.2.2. Dây chằng    7
1.2.3. Động mạch đốt sống    9
1.2.4. Tủy sống    9
1.2.5. Rễ thần kinh    10
1.2.6. Đĩa đệm    10
1.3. Giải phẫu vùng cổ trước và ứng dụng    16
1.3.1. Giải phẫu vùng cổ trước      16
1.3.2. Giải phẫu ứng dụng phẫu thuật trong đường mổ cổ trước bên    17
1.4. Đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh thoát vị đĩa đệm cột sống cổ    19
1.4.1. Đặc điểm lâm sàng    19
1.4.2. Chẩn đoán hình ảnh thoát vị đĩa đệm cột sống cổ    23
1.4.3. Phân loại thoát vị đĩa đệm    25
1.5. Các phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống cổ    27
1.5.1. Các biện pháp điều trị không mổ    27
1.5.2. Điều trị phẫu thuật    27
1.6. Biến chứng phẫu thuật    29
1.6.1. Tổn thương thực quản    29
1.6.2. Tổn thương mạch máu    29
1.6.3. Tổn thương thần kinh    30
1.6.4. Chấn thương rễ thần kinh    30
1.6.5. Rách màng cứng    31
1.6.6. Tụ máu vết mổ    31
1.6.7. Nhiễm trùng hậu phẫu    31
1.6.8. Khớp giả    31
1.6.9. Bong, gãy nẹp vít    31
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    32
2.1. Đối tượng nghiên cứu    32
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân    32
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ    32
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu    32
2.2.2. Cỡ mẫu    32
2.2.3. Các bước tiến hành    33
2.2.4. Xử lý kết quả    43
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    45
3.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu    45
3.1.1. Phân bố bệnh nhân theo giới    45
3.1.2. Phân bố bệnh nhân theo tuổi:    46
3.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp trong nhóm nghiên cứu    46
3.1.4. Đặc điểm về phân bố địa điểm trong nhóm nghiên cứu    47
3.1.5. Đặc điểm về tiền sử trong nhóm nghiên cứu    47
3.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng    48
3.2.1. Thời gian từ khi khởi phát bệnh đến khi phẫu thuật của nhóm nghiên cứu    48
3.2.2. Triệu chứng khởi phát của nhóm nghiên cứu    48
3.2.3. Điều trị nội khoa của nhóm nghiên cứu    49
3.2.4. Triệu chứng lâm sàng trong nhóm nghiên cứu    49
3.2.5. Mức độ đau trước mổ trong nhóm nghiên cứu    51
3.2.6. Khám cột sống cổ trước mổ trong nhóm nghiên cứu    51
3.2.7. Thang điểm JOA trước mổ trong nhóm nghiên cứu    52
3.2.8. Điểm NDI trước mổ trong nhóm nghiên cứu    52
3.2.9. Hình ảnh Xquang trước mổ trong nhóm nghiên cứu    53
3.2.10. Hình ảnh chụp CT trước mổ trong nhóm nghiên cứu    53
3.2.11. Hình ảnh chụp MRI trước mổ trong nhóm nghiên cứu    54
3.3. Phẫu thuật và tái khám    56
3.3.1. Thời gian phẫu thuật    56
3.3.2. Tai biến trong mổ    57
3.3.3. Biến chứng sau phẫu thuật    57
3.3.4. Đánh giá kết quả sau phẫu thuật thời kỳ hậu phẫu và tại thời điểm khám lại gần nhất    57
3.4.2. Xquang sau mổ tại thời điểm khám lại gần nhất    61
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN    63
4.1. Đặc điểm chung của nhóm nghiên cứu    63
4.1.1. Đặc điểm về tuổi    63
4.1.2. Đặc điểm về giới    63
4.1.3. Đặc điểm về nghề nghiệp    64
4.1.4. Đặc điểm về địa dư    64
4.2. Đặc điểm lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh TVĐĐ cột sống cổ    65
4.2.1. Đặc điểm lâm sàng    65
4.2.2. Chẩn đoán hình ảnh cột sống cổ trước mổ    75
4.3. Quá trình phẫu thuật    79
4.3.1. Thời gian trung bình phẫu thuật    79
4.3.2. Một số tai biến trong mổ    80
4.4 Kết quả phẫu thuật    81
4.4.1. Bàn luận về kết quả lâm sàng sau phẫu thuật    81
KẾT LUẬN    86
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

 
DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Thang điểm đánh giá cơ lực theo hội chấn thương chỉnh hình Mỹ    22
Bảng 3.1. Thời gian từ khi khởi phát bệnh đến khi phẫu thuật của nhóm nghiên cứu    48
Bảng 3.2. Triệu chứng lâm sàng trong nhóm nghiên cứu    49
Bảng 3.3. Mức độ đau trước mổ trong nhóm nghiên cứu    51
Bảng 3.4. Thang điểm JOA trước mổ trong nhóm nghiên cứu    52
Bảng 3.5: Bảng đánh giá suy giảm chức năng cột sống cổ  trước mổ NDI    52
Bảng 3.6: Kết quả hình ảnh chụp cắt lớp cột sống cổ    53
Bảng 3.7. Số tầng mổ trên một bệnh nhân.    54
Bảng 3.8. Thời gian phẫu thuật    56
Bảng 3.9. Mối liên quan giữa số tầng thoái hóa và thời gian phẫu thuật trung bình    56
Bảng 3.10: Triệu chứng đau trước mổ, hậu phẫu và khám lại gần nhất    58
Bảng 3.11: Điểm JOA trước mổ, hậu phẫu và khi khám lại    59
Bảng 3.12: Tỷ lệ hồi phục RR tại thời điểm hậu phẫu và khám lại    60
Bảng 3.13: Đánh giá cải thiện chức năng cột sống cổ khi khám lại    60
Bảng 3.14: Số bệnh nhân khám lại    61
Bảng 3.15. Đánh giá độ liền xương sau khám lại    61

 
DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Phân bố nhóm tuổi của bệnh nhân nghiên cứu    45
Biểu đồ 3.2. Phân bố nhóm tuổi của bệnh nhân nghiên cứu    46
Biểu đồ 3.3. Phân bố về nghề nghiệp của nhóm nghiên cứu    46
Biểu đồ  3.4. Phân bố  địa điểm sống của nhóm nghiên cứu    47
Biểu đồ 3.5. Tiền sử bệnh của nhóm nghiên cứu    47
Biểu đồ 3.6. Triệu chứng khởi phát của nhóm nghiên cứu    48
Biểu đồ 3.7. Điều trị nội khoa của nhóm nghiên cứu    49
Biểu đồ 3.8. Khám cột sống cổ trước mổ trong nhóm nghiên cứu    51
Biểu đồ 3.9: Hình ảnh Xquang trước mổ trong nhóm nghiên cứu    53
Biểu đồ 3.10. Vị trí thoát vị đĩa đệm.    54
Biểu đồ 3.11. Vị trí TVĐĐ trên hình ảnh cắt ngang CHT.    55
Biểu đồ 3.12: Tổn thương kèm theo trên chụp MRI    55
Biểu đồ 3.13: Một số biến chứng sau phẫu thuật    57
Biểu đồ 3.14. Đánh giá thoái hóa đĩa đệm liền kề    62

 
DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Đốt sống cổ điển hình    7
Hình 1.2. Dây chằng cột sống cổ nhìn từ phía trước    8
Hình 1.3. Dây chằng dọc sau      9
Hình 1.4: Cấu trúc đĩa đệm    11
Hình 1.5: Tương quan đĩa đệm, các dây chằng và thần kinh cảm giác    12
Hình 1.6: Cơ chế giảm xóc của đĩa đệm     13
Hình 1.7: Giải phẫu bệnh  đĩa đệm thoát vị      15
Hình 1.8: Các mức độ thoát vị    15
Hình 1.9: Sơ đồ cảm giác rễ thần kinh cột sống cổ    20
Hình 1.10: Các dạng thoát vị đĩa đệm cổ    24
Hình 1.11: Phân chia giai đoạn thoát vị đĩa đệm    26
Hình 1.12: Phẫu thuật cột sống cổ lối trước      29
Hình 2.1: Các tư thế chụp XQ cột sống cổ    35
Hình 2.2: Mỏ xương và hẹp khe liên đốt sống trên phim Xquang    36
Hình 2.3: Mỏ xương trên MRI    36
Hình 2.4: Cộng hưởng từ TVĐĐ cột sống cổ    37
Hình 2.5: Phương pháp Smith-Robinson trong phẫu thuật TVĐĐ cổ    37
Hình 2.6. Màn huỳnh quang tăng sáng C_arm    38
Hình 2.7. Kính vi phẫu    38
Hình 2.8. Khoan mài    38
Hình 2.9. Hệ thống nẹp vít    39
Hình 2.10. Miếng ghép và xương nhân tạo    39
Hình 2.11: Hình ảnh Xquang cột sống cổ sau mổ    41