Kiến thức, thực hành phòng bệnh lao và một số yếu tố liên quan của người dân

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở Kiến thức, thực hành phòng bệnh lao và một số yếu tố liên quan của người dân tại xã Đồng Hưu, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang năm 2021.Bệnh lao là một trong những nguyên nhân gây mắc và tử vong hàng đầu, đặc biệt tại các nước đang phát triển trong những năm cuối của thế kỷ 20 [1]. Mức độ nặng nề của bệnh lao đã ảnh hưởng tới thu nhập quốc dân và chỉ số phát triển con người của mỗi Quốc gia. Bệnh lao là nguyên nhân chủ yếu làm nghèo đói dai dẳng và là trở ngại đối với sự phát triển kinh tế xã hội [3].
Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, năm 2014 có khoảng 9,6 triệu trường hợp mắc lao mới: 5,4 triệu ở nam giới, 3,2 triệu ở phụ nữ và 1,0 triệu trẻ em,  1,5 triệu lượt người tử vong vì lao, trong đó có khoảng 890.000 nam giới, 480.000 phụ nữ và 140.000 trẻ em [35]. Việt Nam là nước có gánh nặng bệnh lao cao, đứng thứ 12 trong 22 nước có gánh nặng bệnh lao toàn cầu, đồng thời là là nước thứ 14 trong 27 nước có gánh nặng bệnh lao đa kháng thuốc nhất thế giới [8]. Do điều kiện sống còn thấp, môi trường không khí, nước thường xuyên bị ô nhiễm. Đại dịch HIV/AIDS và nhiều vấn đề kinh tế xã hội, loài người đã và đang đối mặt với sự phát triển trở lại của bệnh lao. Công tác phòng chống lao đã và sẽ ngày càng là yêu cầu cấp bách, bởi lẽ bệnh lao làm nhiều người mắc và tỉ lệ tử vong cao. Công tác phòng chống lao muốn đạt hiệu quả thì phải được lồng ghép vào các hoạt động của xã hội và được xã hội hóa một cách rộng rãi [2].

Tại Việt Nam, chương trình chống lao quốc gia xem công tác truyền thông – huy động xã hội cùng tham gia công tác chống lao là một giải pháp cơ bản, lâu dài và mang tính bền vững. Cần phải mang đến cho cộng đồng những thông tin cần thiết, với những kỹ năng cần thiết để tăng tính hiệu quả của công tác phòng, chống lao [21]. Nâng cao sự hiểu biết của cộng đồng về bệnh lao đóng vai trò rất quan trọng trong công tác phát hiện bệnh, giám sát, theo dõi quá trình điều trị cũng như phòng bệnh lao [24]. Khi người dân hiểu được về bệnh lao, cũng như cách phòng và chữa bệnh, họ sẽ có những thay đổi hành vi cụ thể để có thể phòng lây nhiễm lao cho bản thân họ. Những đối tượng này sau khi được giáo dục sức khỏe sẽ là tuyên truyền viên tự giác, lập lại truyền thông giáo dục sức khỏe với người dân, cộng đồng và đồng nghiệp về bệnh lao góp phần tăng tỷ lệ người có dấu hiệu nghi lao đến khám bệnh, tăng tỷ lệ người mắc bệnh lao được phát hiện và điều trị khỏi bệnh, giảm mặc cảm và kỳ thị của xã hội về bệnh lao[1].
Bắc Giang là một tỉnh có số lượng người mắc bệnh lao khá co so với cả nước. Năm 2020, toàn tỉnh có hơn 1 nghìn bệnh nhân mắc lao, số người nhiễm mới liên tục tăng trong những năm gần đây. Tỷ lệ người dân mắc bệnh lao trên địa bàn tỉnh là 121/10 vạn dân (toàn quốc là 133/10 vạn dân). Đáng lo ngại là số lượng bệnh nhân lao kháng thuốc có xu hướng gia tăng. Tỷ lệ kháng thuốc ở nhóm mắc mới là 4,1% và nhóm đang điều trị là 26%. Nghĩa là cứ 100 ca mắc lao mới thì có 4 người bị kháng thuốc hoặc siêu kháng thuốc và cứ 100 ca điều đang điều trị bệnh lao thì có đến 26 người bị kháng thuốc hoặc siêu kháng thuốc.
Năm 2019, Trung tâm Y tế Yên Thế tiếp nhận 110 trường hợp bệnh nhân lao phổi  về  điều trị ngoại trú. Năm 2020, tổng số tiếp nhận bệnh nhân lao phổi điều trị ngoại trú là 129 bệnh nhân. Số trường hợp thử đờm phát hiện lao chủ động là 4/923 trường hợp lao phổi dương tính AFB (+). Tỷ lệbệnh nhân phân bố không đồng đều trên địa bàn huyện,nhiều ở các xã như: Đồng Vương, Đồng Hưu, Đồng Tiến, Hương Vỹ, Hồng Kỳ. Trong đó lượng bệnh nhân nhiều nhất ở xã Đồng Hưuvới 14 trường hợp.Đây là xã  thuộc vùng 135 vùng đặc biệt khókhăn, trên địa bàn còn có vùng khai thác than gây nhiều khói bụi độc hạilà yếu tố nguy cơ lớn đến việc mắc bệnh lao nói chung và lao phổi nói riêng. Năm 2018, số trường hợp bệnh nhân lao phổi tại xã là 9trường hợp, năm 2019 có 15 người bệnh, năm 2020 có 14 trường hợp mắc bệnh[26]. Số liệu trên cho thấy tỉ lệ bệnh nhân lao phổi tại xã Đồng Hưu không có sự chuyển biến giảm rõ rệt. Câu hỏi được đặt ra là: Kiến thức, thực hành về phòng bệnh lao của người dân tại xã Đồng Hưu, huyện Yên Thế là như thế nào? Những yếu tố nào liên quan đến kiến thức, thực hành phòng bệnh lao của người dân tại huyện xã Đồng Hưu huyện Yên Thế tỉnh Bắc Giang? Để trả lời cho những câu hỏi nêu trên, chúng tôi tiến hành nghiên cứu “Kiến thức, thực hành phòng bệnh lao và một số yếu tố liên quan của người dân tại xã Đồng Hưu, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang năm 2021”

MỤC TIÊU
1. Mô tả kiến thức, thực hành về phòng bệnh lao của người dântại xã Đồng Hưu, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang năm 2021.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành phòng bệnh lao của người dântại xã Đồng Hưu, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang 2021.
 

ĐẶT VẤN ĐỀ    1
MỤC TIÊU    3
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU    4
1.1. Thông tin chung về bệnh lao    4
1.1.1. Khái niệm về bệnh lao    4
1.1.2. Dịch tễ học bệnh lao    4
1.1.3. Cơ chế sinh bệnh    5
1.1.4. Một số triệu chứng nghi ngờ bệnh lao    6
1.1.5. Chẩn đoán bệnh lao phổi    7
1.1.6. Tác hại của bệnh lao    7
1.1.7. Những điều cần thiết để chữa khỏi bệnh lao    7
1.1.8.Cách phòng bệnh lao    8
1.2. Tình hình bệnh lao hiện nay    9
1.2.1. Tình hình bệnh lao trên thế gới    9
1.2.2. Tình hình bệnh lao tại Việt Nam    11
1.2.3. Tình hình bệnh lao tại tỉnh Bắc Giang.    12
1.2.4. Tình hình bệnh lao tại huyện Yên Thế    13
1.3. Những nghiên cứu về kiến thức, thực hành phòng bệnh lao     15
1.3.1. Trên thế giới    15
1.3.2. Tại Việt Nam    16
1.4. Thông tin về địa bàn nghiên cứu    18
KHUNG LÝ THUYẾT    20
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    21
2.1. Đối tượng nghiên cứu    21
2.1.1. Tiêu chí chọn mẫu    21
2.1.2. Tiêu chí loại trừ    21
2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu    21
2.3. Thiết kế nghiên cứu    21
2.4. Mẫu và phương pháp chọn mẫu    21
2.4.1. Cỡ mẫu    21
2.5. Phương pháp chọn mẫu    22
2.5.1. Chọn cụm    22
2.5.2. Chọn đơn vị mẫu    22
2.6. Kỹ thuật thu thập số liệu    22
2.7. Phương pháp xử lý số liệu    22
2.9. Biến số và khái niệm    22
2.9. Một số khái niệm sử dụng trong nghiên cứu    24
2.10. Đạo đức trong nghiên cứu    25
2.11. Hạn chế của nghiên cứu, sai số và biện pháp khắc phục    25
2.10.1.Hạn chế của nghiên cứu    25
2.10.2. Sai số    25
2.10.3. Biện pháp khắc phục    25
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    27
3.1. Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng nghiên cứu    27
3.2. Kiến thức của ĐTNC về bệnh lao và phòng bệnh lao    27
3.2.1. Hiểu biết của ĐTNC về bệnh lao    27
3.2.2. Kiến thức về phòng bệnh lao    33
3.3 Thực hành của đối tượng nghiên cứu    36
3.4. Các hình thức truyền thông và tiếp cận thông tin    37
3.5. Một số yếu tố liên quan    39
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN    41
CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ    41
TÀI LIỆU THAM KHẢO    42
Phụ lục     45

MỤC LỤC BẢNG
Bảng 3.1: Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng    
Bảng 3.2: Nghe thông tin về bệnh lao    
Bảng 3.3: Kiến thức về thể lao dễ lây    
Bảng 3.4: Kiến thức về nguyên nhân gây bệnh lao phổi    
Bảng 3.5: Kiến thức về đường lây bệnh chủ yếu    
Bảng 3.6: Kiến thức về nguồn lây chính của bệnh lao    
Bảng 3.7: Kiến thức về yếu tố thuận lợi dễ mắc bệnh    
Bảng 3.8: KT về dấu hiệu nghi ngờ lao    
Bảng 3.9: KT về xét nghiệm cần làm để phát hiện lao phổi    
Bảng 3.10: KT về chữa khỏi bệnh lao    
Bảng 3.11: KT về nơi khám và điều trị bệnh lao    
Bảng 3.12: Cách dùng thuốc để chữa khỏi bệnh lao    
Bảng 3.13: Kiến thức về phòng bệnh lao    
Bảng 3.14: KT về việc người bệnh cần làm để tránh lây nhiễm ra cộng đồng    
Bảng 3.15: KT về việc cần làm để phòng bệnh lao cho bản thân và gia đình    
Bảng 3.16: Đánh giá chung về kiến thức    
Bảng 3.17: Thực hành của đối tượng nghiên cứu    
Bảng 3.18: Đánh giá  chung về thực hành    
Bảng 3.19: Tiếp nhận thông tin về bệnh lao    
Bảng 3.20: Loại thông tin được nhận về bệnh lao    
Bảng 3.21: Phương tiện truyền thồn truyền tải thông tin    
Bảng 3.22: Phương tiện truyền thông yêu thích    
Bảng 3.24: Mối liên quan giữa KT với đặc điểm nhân khẩu học của ĐTNC    
Bảng 3.25: Mối liên quan giữa thực hành với đặc điểm nhân khẩu học của ĐTNC    
Bảng 3.26: Mối liên quan giữa kiến thức và thực hành của ĐTNC