Nghiên cứu kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống bệnh dại của những đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng bệnh dại tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2013

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống bệnh dại của những đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng bệnh dại tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2013.Bệnh dại là một bệnh do virus xảy ra trên hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ. Một số động vật ăn thịt và loài dơi được coi như là hồ chứa tự nhiên nhưng bệnh dại ở chó là nguồn gốc của 99% các bệnh nhiễm trùng ở người và đặt ra một mối đe dọa tiềm tàng cho trên 3.3 tỷ người trên toàn thế giới [1], [12]. Ở người, một khi đã mắc bệnh dại thì hầu như đều diễn tiến đến tử vong.
Theo Tổ chức Y tế thế giới ước tính có tới 55.000 ca tử vong do bệnh dại mỗi năm, xảy ra ở nông thôn khu vực châu Phi và châu Á đặc biệt ở số người trẻ tuổi. Riêng ở Ấn Độ có tới 20.000 người chết (khoảng 2/100.000 dân số có nguy cơ) xảy ra hàng năm, ở châu Phi con số tương ứng là 24.000 (khoảng 4/100.000 dân số có nguy cơ). Ở các nước công nghiệp và hầu hết các khu vực đô thị ở Châu Mỹ La tinh, bệnh dại ở người gần như được loại bỏ nhờ sự tiêm chủng cho chó nhà và thực hiện các biện pháp kiểm soát khác. Tại các nước châu Á như Thái Lan, việc tiêm phòng đại trà cho chó và phổ biến rộng rãi tiêm chủng cho người sau khi tiếp xúc phơi nhiễm đã làm giảm đáng kể số lượng người chết vì bệnh dại.[3]

Theo các nhà sản xuất vắc xin phòng bệnh dại, trên toàn thế giới có trên 15 triệu người được dự phòng bệnh dại hàng năm, phần lớn trong số đó sống tại Trung Quốc và Ấn Độ. Người ta ước tính rằng trong trường hợp không có dự phòng sau phơi nhiễm thì khoảng 327 000 người sẽ chết vì bệnh dại ở châu Phi và châu Á mỗi năm.[4]
Hơn bốn thập kỷ trước, việc ra đời và sử dụng vắc xin dự phòng dại đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh dại cho hàng triệu người trên toàn thế giới. Tại một số nước, chủ yếu là ở châu Á và Châu Mỹ La Tinh, số dân có nguy cơ cao mắc bệnh dại vẫn còn phụ thuộc vào loại vắc xin phòng dại có nguồn gốc từ mô thần kinh động vật cho dự phòng sau phơi nhiễm.
Vắc xin mô thần kinh gây ra phản ứng bất lợi nghiêm trọng và ít miễn dịch, do đó quá trình sản xuất và sử dụng không được khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới. Và sự ra đời của vắc xin phòng bệnh dại dựa trên tế bào phôi gà và tế bào Vero đã mang lại kết quả an toàn và hiệu quả so với vắc xin tế bào lưỡng bội của con người và ít tốn kém hơn các loại vắc xin trước. Tuy nhiên vì vấn đề đạo đức nên vắc xin dại chưa bao giờ được thử nghiệm trên người. Và Tổ chức Y tế thế giới cũng2 khuyến cáo chỉ nên sử dụng vắc xin phòng dại khi thật sự cần thiết vì các phản ứng bất lợi của vắc xin cũng như giá thành của vắc xin còn cao đối với liệu trình 5 mũi đặc biệt là đối với các nước nghèo. Ở Việt Nam, hàng năm có tới 650.000 người bị súc vật (chủ yếu là chó nghi dại) cắn phải đi tiêm vắc xin. Số người tử vong vì bệnh dại từ mức 400-500 người trước năm 1995, nay còn 50-60 trường hợp. Đó là nhờ tiêm phòng vắc xin và huyết thanh kháng dại, với tổng chi phí lên đến khoảng 70 tỷ đồng, chưa kể ảnh hưởng lớn về sức khỏe và ngày công lao động. Viện vệ sinh dịch tễ Trung Ương cũng khuyến cáo các đơn vị y tế, người dân phải tuân thủ nghiêm ngặt quy trình tiêm vắc xin dại như theo dõi chó sau khi cắn, sức khoẻ người bị cắn, vị trí vết cắn, mức độ vết thương, sức khoẻ người bị chó cắn trước khi tiêm và những phản ứng phụ.
Tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh là nơi duy nhất cung cấp vắc xin phòng dại cho người dân toàn tỉnh. Riêng trong năm 2012 tại trung tâm đã tiến hành tiêm phòng vắc xin dại với 10.000 liều cho xấp xỉ 2000 người dân trong toàn tỉnh [26]. So với tỷ lệ tử vong do bệnh dại tại đây liên tục trong 5 năm vừa qua là không có trường hợp tử vong nào. Liệu tại đây đã tuân thủ các yêu cầu trong quy trình tiêm phòng vắc xin dại hay chưa? Và kiến thức, thái độ, thực hành của người dân ra sao về phòng chống bệnh dại. Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống bệnh dại của những đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng bệnh dại tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thừa Thiên Huế năm 2013” nhằm góp phần vào việc chăm sóc sức khỏe cho người dân nói chung và người dân tỉnh Thừa Thiên Huế có nguy cơ bị bệnh dại nói riêng. Với 3 mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm của đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng dại tại Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Thừa Thiên Huế.
2. Mô tả kiến thức, thái độ và thực hành phòng chống bệnh dại của đối tượng nghiên cứu.
3. Tìm hiểu một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và thực hành phòng bệnh dại của đối tượng nghiên cứu

MỤC LỤC
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………. 1
CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ………………………………………………… 3
1.1. Một số khái niệm về bệnh dại…………………………………………………………….. 3
1.2. Dịch tễ học bệnh dại …………………………………………………………………………. 6
1.3. Một số khái niệm về vắc xin phòng bệnh dại……………………………………….. 10
1.4. Một số đặc điểm về trung tâm y tế dự phòng tỉnh Thừa Thiên Huế………… 14
1.5. Một số nghiên cứu trong và ngoài nước………………………………………………. 15
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu……………………………………………………………………………. 18
2.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………………………….. 18
2.3. Nội dung nghiên cứu …………………………………………………………………………….. 19
2.4. Định nghĩa các biến nghiên cứu ……………………………………………………………… 19
2.5. Đánh giá KAP về phòng chống dại …………………………………………………………. 21
2.6. Tổ chức thực hiện nghiên cứu ………………………………………………………………… 23
2.7.Thu thập thông tin …………………………………………………………………………….. 23
2.8. Xử lý số liệu …………………………………………………………………………….. 24
2.9. Kỹ thuật hạn chế các sai số…………………………………………………………………….. 24
2.10. Đạo đức nghiên cứu…………………………………………………………………………….. 24
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU…………………………………………… 25
3.1. Đặc điểm của đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng dại tại trung tâm y tế dự
phòng tỉnh Thừa Thiên Huế ……………………………………………………………………. 25
3.2. Kiến thức, thái độ và thực hành phòng bệnh dại của đối tượng tham gia tiêm
chủng vắc xin phòng bệnh dại …………………………………………………………………. 29
3.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và thực hành phòng bệnh dại của
đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………………………. 36CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN…………………………………………………………….. 42
4.1. Đặc điểm của đối tượng đến tiêm chủng vắc xin phòng dại tại trung tâm y tế dự
phòng tỉnh Thừa Thiên Huế ……………………………………………………………………. 42
4.2. Kiến thức, thái độ và thực hành phòng bệnh dại của đối tượng tham gia tiêm
chủng vắc xin phòng bệnh dại …………………………………………………………………. 50
4.3. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ và thực hành phòng bệnh dại của
đối tượng nghiên cứu …………………………………………………………………………. 56
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………. 59
KIẾN NGHỊ .. …………………………………………………………………………. 61
TÀI LIỆU THAM KHẢ