Nghiên cứu một số đặc điểm thấp tim và bệnh tim do thấp ở Tây Nguyên

Luận án Nghiên cứu một số đặc điểm thấp tim và bệnh tim do thấp ở Tây Nguyên.Trong các bệnh tim mạch, thấp tim là một bệnh mắc phải thường xảy ra sau viêm họng do liên cầu khuẩn tan huyết beta nhóm A. Điều đáng sợ nhất là bệnh để lại di chứng van tim do thấp, làm bệnh nhân tàn phế suôi đời. Thấp tim cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh tim mạch, dẫn đến tử vong phổ biến nhất ờ lứa tuổi dưới 40 [17], [47], [60], [117].

Trên thế giới, thấp tim và di chứng van tim do thấp hiện vẫn còn là một vẫn đề quan trọng, có tính toàn cầu, nhất là ở các nước đang phát triển. Theo Tổ chức Y tế thế giới, mỏi năm có khoảng 12-20 triệu người mắc bệnh thấp tim cấp và khoảng nửa triệu người tử vong do di chứng van tim do thấp [76], [118].

Tỷ lệ thấp tim thay đổi theo từng quốc gia, số trường hợp thấp tim mới mắc có thể rất thấp, khoảng 0,2 – 0,5/100.000 dân ở Thụy Điển và Mỹ, nhưng tỉ lệ bệnh lại còn rất cao ờ các nước đang phát triển như Iran 58 – 100/100.000 dân Sirlanka 140/100.000 dân [45], [50]. Các báo cáo của nhiều nước trong Hội nghị về thấp tim và bệnh van tim do thấp, tổ chức tại Gencve tháng 9/1994 cho biết tần suất của thấp tim tại các nước đang phát triển hiện nay vào khoảng l-12°/oo [46], [47], [49], [50], [51], [118].

ở Việt Nam thấp tim là bệnh gặp nhiều ở trẻ em và để lại di chứng van tim cho người lớn, đưa đến tỉ lệ từ vong cao ờ bệnh viện. Bệnh nhân mang di chứng van tim do thấp sẽ dần dần trở thành người tàn phế, hạn chế học tập, lao động và sản xuất, phải sống nhờ vào người khác, trở thành gánh nặng cho xã hội.

Tây Nguyên, vùng mién núi nằm giữa miển Trung, cao cách mặt biến 700 – 900 m gổm 4 tỉnh Gialai, Kontum, Dak Lak, Lâm Đổng có nhiều dân tộc như Êđê, Jrai, Mường, Máng, M’nông, Kinh … sinh sống, ờ đây khí hậu hàng năm có hai mùa rỏ rệt, mùa nắng khô, mùa mưa lạnh, ướt, ẩm nên dễ gây viêm đường hô hấp trên, nhất là do liên cầu khuẩn nhóm A.

Đời sống và điều kiện sinh hoạt của người dàn thiếu thốn, kinh tế nghèo, văn hóa thấp, thiếu kiến thức y tế, tất cả các yếu tố đó đã góp phần làm nảy sinh, lây nhiễm nhiều loại bệnh tật, trong đó có bệnh thấp tim. Từ trước tới nay chưa có nhiều công trình nghiên cứu điều tra về dịch tễ học và tình hình bệnh tật ở Tây Nguyên, đế nám được tần suất của các bệnh nhàm có kế hoạch săn sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân.

Xuất phát từ những thực tế trên, để góp phần chám sóc sức khỏe cộng đồng nói chung và đồng bào dàn tộc Tảy Nguyên nói riêng, chúng tôi tiến hành điều tra nghiên cứu bệnh thấp tim trong cộng đổng dân cư Tây Nguyên, nhằm các mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu tần suất, một số yếu tố nguy cơ của thấp tim và bệnh van tim do thấp ở Tây Nguyên.

2. Nghiên cứu đặc điếm lâm sàng thấp tim, bước đầu đánh giá hiệu quả của việc phòng thấp cấp II ờ Daklak.

MỤC LỤC

Đăt vấn để 1

Chương I: Tổng quan 3

1.1 .Sơ lược lịch sừ nghiên cứu bệnh thấp tim 3

1.2. Về dịch tễ học 5

1.3. Nguyên nhân – Sinh lý bệnh học 10

1.3.1. Bằng chứng dịch tễ học 10

1.3.2. Sinh lý bệnh của thấp tim 11

1.4. Giải phẫu bệnh học cùa bệnh thấp tim 16

1.5. Lâm sàng 17

1.5.1. Các triệu chứng chính 18

1.5.2. Các triệu chứng phụ 18

1.5.3. Cận lâm sàng 18

1.5.3.1. Các dấu hiệu chứng tỏ tình trạng đang viêm 20

1.5.3..2 Các xét nghiêm đánh giá tổn thương ở tim. 20

1.6. Chẩn đoán thấp tim 21

1.6.1. Chẩn đoán 21

1.6.2. Các thể lâm sàng của thấp tim 23

1.7. Tiến triển – Tiên lượng 27

1.8. Điều trị 28

1.8.1. Biện pháp điểu trị chung 28

1.8.2. Kháng sinh 29

1.8.3. Kháng viêm liệu pháp 29

1.9. Phòng ngừa 31

1.9.1. Phòng thấp cấp n 31

1.9.2. Phòng thấp cấp I 32

1.9.3. Phòng thấp bằng phương pháp miễn dịch: 32

1.9.4. Phòng thấp tim bằng biện pháp giáo dục y tế cho toàn dân 33

Chương 2: Đối tượng – phương pháp nghiên cứu

2.1. Điều tra dịch tẽ thấp tim và bệnh tim do thấp tại 4 huyện ờ Tây 34

Nguyên

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu 34

2.1.2. Phương pháp chọn mẫu 34

2.1.3. Cỡ mẫu 34

2.1.4. Phương pháp nghiên cứu 35

2.1.5. Công tác chuản bị 36

2.1.6. Các tiêu chuản chẩn đoán thấp tim 36

2.2. Điều tra tỷ lệ liên cầu khuẩn nhóm A tại 4 huyện Tây Nguyên 43

2.2.1. Đối tượng nghiên cứu 43

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu 43

2.2.3. Cỡ mẫu 43

2.2.4. Phươngpháp chọn mẫu 44

2.2.5. Phương pháp khảo sát vi khí hậu 48

2.3. Đặc điểm lâm sàng thấp tim 49

2.3.1. Đối tượng nghiên cứu 49

2.3.2. Phương pháp nghiên cứu 49

2.4. Nghiên cứu hiệu quả cùa phòng thấp cấp n bằng benzathin 50 penecillin ở DakLak từ năm 1996 – 2001

2.4.1. Đối tượng nghiên cứu 50

2.4.2. Phương pháp nghiên cứu 50

2.4.3. Đánh giá sự tuân thủ cùa bệnh nhân 51

2.5. Xử lý số liệu 52

Chương 3: Kết quả

3.1. Tỷ lệ thấp tim và di chứng van tim do thấp 53

3.2. Tinh hình nhiễm LCK 66

3.3. Đặc điểm lâm sàng của thấp tim và di chứng van tim do thấp 70

3.3.1. Thấp tim cấp 71

3.3.1.1. Thấp tim theo lứa tuổi 71

3.3.1.2. Lâm sàng thể thấp tim cấp 72

3.3.1.3. Lâm sàng viêm khớp 73

3.3.1.4. Lâm sàng viêm tim 74

3.3.1.5. Nhừng thay đổi cận lâm sàng của 18 trường hợp thấp 75

tim cấp

3.3.2. Thấp tim mạn tính (di chứng van tim hậu thấp) lâm sàng 75

và cận lâm sàng

3.3.2.1. Di chứng van tim do thấp theo lứa tuổi 75

3.3.3.2. Đặc điểm lâm sàng di chứng van tim do thấp 76

3.333. Các xét nghiệm viêm nhiễm 77

4. Kết quả phòng thấp tim 80

Chương 4: Bàn luận

4.1. Phân bố thấp tim và di chứng van tim do thấp ờ 4 huyện 83

4.1.1 Phân bố thấp tim và di chứng van tim do thấp ờ 4 huyện 83

4.1.2. Phân bố tỷ lệ thấp tim và di chứng van tim do thấp theo 84

mùa và thời tiết

4.1.3. Tỷ lệ (prevalence) của thấp tim và di chứng van tim do 85

thấp trong 4 huyện

4.2. Các yếu tố nguy cơ 88

4.2.1. Tinh hình nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A ở họng tại 4 88

huyện Tây Nguyên

4.2.2. Tỷ lệ nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A ờ họng theo các 89

nhóm tuổi

4.2.3. Vai trò liên cầu khuẩn nhóm A 90

4.3. Đặc điểm lâm sàng thấp tim 92

4.3.1. Triệu chứng lâm sàng 90

4.3.2. Các triệu chứng cận lâm sàng 94

4.4. Nhận xét – đánh giá – phòng thấp tim thứ phát 99

4.4.1. Nhận xét 99

4.4.2. Phòng thấp cấp n 100

Kết luận 105

Tài liệu tham khảo 108

Phụ lục