Đặc điểm dịch tễ lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus tại khoa Điều trị tích cực, Bệnh viện Nhi Trung ương

Luận văn thạc sĩ y học Đặc điểm dịch tễ lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus tại khoa Điều trị tích cực, Bệnh viện Nhi Trung ương.  Viêm phổi là bệnh rất hay gặp ở trẻ em, bệnh có thể diễn biến nặng rất nhanh và dễ gây tử vong. Theo Tổ chức Y tế Thế Giới (TCYTTG) cho biết hàng năm có gần 156 triệu trẻ em dưới 5 tuổi trên toàn thế giới mắc viêm phổi, khoảng 20 triệu trường hợp viêm phổi nặng cần phải nhập viện [1]. Viêm phổi vẫn là một trong những nguyên nhân gây tử vong chính, chiếm 35% ở tất cả nguyên nhân gây tử vong ở trẻ em [2].
         Viêm phổi có thể do nhiều nguyên nhân, thường gặp là vi khuẩn, vi rút, nấm. Trong đó, nguyên nhân gây viêm phổi ở trẻ em chủ yếu là do vi rút (80-85%) [3], các vi rút thường gặp là: cúm, hợp bào hô hấp, Rhinovirus, Adenovirus (ADV).

Adenovirus là một trong những tác nhân chính gây bệnh hô hấp cấp tính ở trẻ em [4]. Ở mức độ nhẹ, Adenovirus thường gây viêm long đường hô hấp trên (viêm họng, sổ mũi…), nhưng nặng hơn cũng có thể gây nhiễm trùng đường hô hấp dưới bao gồm viêm tiểu phế quản, viêm phổi [4]. Trong một nghiên cứu tại Hoa Kỳ, có 2638 trẻ nhập viện vì viêm phổi, adenovirus được phát hiện ở 15% trẻ em dưới 5 tuổi và 3% ở trẻ lớn hơn [3]. Adenovirus gây viêm phổi chủ yếu là týp 3 và 7, chiếm tỷ lệ 10% viêm phổi cấp ở trẻ nhỏ.  Adenovirus gây các mức độ viêm phổi khác nhau, có thể chỉ ở mức độ nhẹ từ viêm phế quản phổi, cho đến mức độ rất nặng như hội chứng suy hô hấp cấp tính đe dọa tính mạng (ARDS), một số trường hợp nếu khỏi bệnh cũng có thể dẫn đến di chứng hô hấp lâu dài (bệnh phổi kẽ). Cho tới nay viêm phổi do adenovirus vẫn chưa có thuốc điều trị đặc hiệu và rất khó phân biệt với các nguyên nhân do vi khuẩn, do đó tỷ lệ tử vong vẫn còn cao (12,5%) [5]. Vì vậy viêm phổi do adenovirus vẫn được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu về đặc điểm dịch tễ học, vi sinh học, sinh lý bệnh…nhằm mục đích tìm ra thuốc điều trị đặc hiệu cũng như vắc xin phòng bệnh.      
         Trong những năm vừa qua tại khoa Điều trị tích cực (ĐTTC) Bệnh viện Nhi Trung ương đã tiếp nhận khá nhiều trường hợp bệnh nhân viêm phổi nặng có kết quả dương tính với adenovirus trong dịch đường hô hấp với diễn biến lâm sàng rầm rộ, tiến triển nặng nhanh, tỷ lệ tử vong cao. Đặc biệt trong vụ dịch sởi năm 2014 tại bệnh viện Nhi Trung ương cho thấy đồng nhiễm adenovius là yếu tố có liên quan đến tử vong ở bệnh nhân viêm phổi liên quan đến sởi [6]. Vì vậy đề tài “Đặc điểm dịch tễ lâm sàng, cận lâm sàng và một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus tại khoa Điều trị tích cực, Bệnh viện Nhi Trung ương" được thực hiện với 2 mục tiêu:
1.Mô tả đặc điểm dịch tễ lâm sàng, cận lâm sàng của viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus tại khoa Điều trị tích cực Bệnh viện Nhi Trung ương.
2.Nhận xét kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan tới viêm phổi nặng có nhiễm Adenovius.

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ    1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU    3
1.1. Dịch tễ viêm phổi    3
1.1.1. Trên thế giới    3
1.2. Nguyên nhân gây viêm phổi    4
1.2.1. Do vi rút    4
1.2.2. Do vi khuẩn    5
1.2.3. Do ký sinh trùng    5
1.3. Phân loại viêm phổi    5
1.4. Triệu chứng lâm sàng, cận lâm sàng của viêm phổi do vi rút    6
1.4.1. Lâm sàng    6
1.4.2. Cận lâm sàng    6
1.5. Viêm phổi do Adenovirus    7
1.5.1. Virus học Adenovirus    7
1.5.2. Lâm sàng của Adenovirus    15
1.5.3. Xác định Adenovirus    18
1.5.4. Biến chứng    19
1.6. Điều trị viêm phổi do Adenovirus    20
1.6.1. Chống suy hô hấp    20
1.6.2. Điều trị triệu chứng và hỗ trợ    20
1.6.3. Chống nhiễm khuẩn    20
1.6.4. Thuốc kháng vi rút    21
1.6.5. Liệu pháp miễn dịch    21
1.7. Yếu tố nguy cơ của viêm phổi nặng nhiễm adenovirus    22
1.8. Các nghiên cứu về viêm phổi do Adenovirus    25
1.8.1. Nghiên cứu quốc tế    25
1.8.2. Nghiên cứu ở Việt Nam    31
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU    34
2.1. Đối tượng nghiên cứu    34
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng nghiên cứu:    34
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ    35
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu    35
2.3. Phương pháp nghiên cứu    35
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu    35
2.3.2. Phương pháp chọn mẫu    35
2.3.3. Quy trình nghiên cứu    36
2.3.4. Các kỹ thuật xét nghiệm và tìm căn nguyên gây bệnh    37
2.4. Nội dung nghiên cứu:    39
2.4.1. Nội dung 1.    39
2.4.2. Nội dung 2    40
2.5. Các biến số nghiên cứu    42
2.6. Kỹ thuật và công cụ thu thập thông tin    46
2.7. Sử lý số liệu    46
2.8. Địa điểm nghiên cứu    47
2.9. Đạo đức trong nghiên cứu    47
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU    48
3.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu    48
3.1.1. Đặc điểm về tuổi và giới    48
3.1.2. Đặc điểm nguồn lây    49
3.1.3. Đặc điểm tiền sử bệnh tật    50
3.1.4. Mức độ viêm phổi    50
3.2. Một số đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    51
3.2.1. Một số  đặc điểm lâm sàng của viêm phổi nặng  nhiễm Adenovirus    51
3.2.2. Một số đặc điểm cận lâm sàng của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    53
3.2.3. Đặc điểm miễn dịch    55
3.2.4. Đặc điểm tổn thương phổi trên Xquang:    56
3.2.5. Đặc điểm đồng nhiễm vi sinh vật    57
3.3. Nhận xét kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus    59
3.3.1. Nhận xét một số kết quả điều trị    59
3.3.2. Một số yếu tố liên quan đến nguy cơ biến chứng viêm phổi kẽ của bệnh nhân viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    61
3.3.3. Một số yếu tố dịch tễ, lâm sàng  liên quan đến nguy cơ tử vong của viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus    64
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN    69
4.1. Đặc điểm dịch tễ lâm sàng, cận lâm sàng của viêm phổi nặng có nhiễm Adenovirus điều trị tại khoa ĐTTC, Bệnh viện Nhi Trung ương    69
4.1.1. Tuổi mắc bệnh    69
4.1.2. Đặc điểm về giới    70
4.1.3. Đặc điểm nguồn lây    70
4.1.4. Đặc điểm tiền sử bệnh tật    71
4.1.5. Mức độ viêm phổi    72
4.1.6. Đặc điểm lâm sàng của bệnh nhân viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus điều trị tại khoa ĐTTC:    72
4.1.7. Đặc điểm cận lâm sàng của bệnh nhân viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus tại khoa ĐTTC    76
4.2. Nhận xét kết quả điều trị và một số yếu tố liên quan đến viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus điều trị tại khoa ĐTTC    81
4.2.1. Nhận xét kết quả điều trị    81
4.2.2. Một số yếu tố liên quan đến nguy cơ biến chứng viêm phổi kẽ ở bệnh nhân  viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus tại khoa ĐTTC    84
4.2.3. Một số yếu tố liên quan đến tử vong ở bệnh nhân viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus điều trị tai khoa ĐTTC    87
KẾT LUẬN    91
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1.    Phân bố theo nhóm tuổi, giới của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    48
Bảng 3.2.     Đặc điểm tiền sử bệnh tật trước khi mắc viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    50
Bảng 3.3.     Mức độ viêm phổi    50
Bảng 3.4.     Mức độ sốt    51
Bảng 3.5.     Thời gian sốt    51
Bảng 3.6.     Triệu chứng cơ năng của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    52
Bảng 3.7.     Triệu chứng thực thể của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    52
Bảng 3.8.     Đặc điểm toàn thân nặng của viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus    53
Bảng 3.9.     Đặc điểm biến đổi công thức máu    53
Bảng 3.10.     Một số đặc điểm rối loạn đông máu    54
Bảng 3.11.     Một số đặc điểm rối loạn sinh hóa máu khác    54
Bảng 3.12.     Tình trạng ôxy hóa máu  (PaO2/FiO2) tại 24 giờ đầu nhập khoa    55
Bảng 3.13.     Đặc điểm miễn dịch dịch thể theo tuổi    55
Bảng 3.14.     Đặc điểm miễn dịch tế bào theo tuổi    56
Bảng 3.15.     Đặc điểm tổn thương phổi trên X-quang    56
Bảng 3.16.     Tần suất đồng nhiễm vi sinh vật    57
Bảng 3.17.     Đặc điểm đồng nhiễm vi rút    57
Bảng 3.18.     Đặc điểm vi khuẩn bội nhiễm    58
Bảng 3.19.     Một số biện pháp điều trị hỗ trợ    59
Bảng 3.20.     Sử dụng kháng sinh    59
Bảng 3.21.     Kết quả điều trị    60
Bảng 3.22.     Liên quan giữa một số yếu tố dịch tễ, lâm sàng đến nguy cơ biến chứng viêm phổi kẽ    61
Bảng 3.23.     Liên quan giữa một số yếu tố cận lâm sàng với nguy cơ biến chứng viêm phổi kẽ.    62
Bảng 3.24.         Một số yếu tố không phụ thuộc liên quan đến nguy cơ biến chứng viêm phổi kẽ qua phân tích đa biến    63
Bảng 3.25.     Liên quan giữa một số yếu tố lâm sàng với nguy cơ tử vong    64
Bảng 3.26.     Liên quan giữa một số chỉ số xét nghiệm với nguy cơ tử vong    66
Bảng 3.27.    Một số yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng liên quan đến nguy cơ tử vong ở bệnh nhân viêm phổi nặng nhiễm Adenovirus qua phân tích đa biến    68