Nghiên cứu một số biến đổi máu ngoại vi và chuyển hoá sắt trên một số bệnh lý thiếu máu

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu một số biến đổi máu ngoại vi và chuyển hoá sắt trên một số bệnh lý thiếu máu.Thiếu máu là một bệnh lý rất phổ biến. Các nghiên cứu ước tính có khoảng 30% dân số trên thế giới bị thiếu máu. Thiếu máu gặp ở mọi lứa tuổi và cả hai giới, nhưng tỷ lệ ở trẻ em và phụ nữ cao hơn nhiều (26% trẻ em ở các nước phát triển và 77% trẻ em ở các nước kém phát triển, 33% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ ở nước phát triển và 94% ở các nước kém phát triển bị thiếu máu) [11].

Bệnh thiếu máu thiếu sắt được biết đến và mô tả từ thế kỷ 17. Đầu thế kỷ 18, Menghini đã khám phá ra sắt là thành phần quan trọng của máu. Hiện nay, bằng các phương pháp và kỹ thuật xét nghiệm có độ chính xác cao, các nhà khoa học đã phát hiện được nhiều vai trò quan trọng của sắt trong cơ thể, đặc biệt là trong quá trình tạo máu.

Ở Việt nam đã có nhiều nghiên cứu về thiếu máu dựa trên nguyên nhân gây bệnh, theo nhóm dân cư, lứa tuổi hay theo đặc điểm hình thái tế bào. Tuy nhiên chưa có nhiều nghiên cứu về mối liên hệ giữa hình thái tế bào với đặc điểm chuyển hoá sắt theo nhóm bệnh lý. Từ năm 2008 Viện Huyết học – Truyền máu trung ương (Viện HH-TM TW) đã triển khai thêm được nhiều xét nghiệm cao cấp mới trong đó có các xét nghiệm đánh giá chuyển hoá sắt. Để góp phần tìm hiểu giá trị của các xét nghiệm tế bào máu và chuyển hoá sắt rồi ứng dụng vào thực tế lâm sàng nhằm sàng lọc và phân loại thiếu máu, từ đó có hướng chẩn đoán và điều trị thích hợp cho bệnh nhân, chúng tôi tiến hành đề tài với các mục tiêu sau:

1. Tìm hiểu những biến đổi máu ngoại vi và chuyển hoá sắt ở một số nhóm bệnh lý thiếu máu (Thiếu máu thiếu sắt, beta thalassemia HbE, suy tuỷ xương và rối loạn sinh tuỷ.)

2. Tìm hiểu sự thay đổi của các chỉ số máu ngoại vi và chuyển hoá sắt

trong quá trình điều trị bệnh nhân thiếu máu thiếu sắt.

MỤC LỤC

Lời cảm ơn Lời cam đoan Mục lục Chữ viết tắt Danh mục bảng Danh mục biểu đồ

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2

1.1. QUÁ TRÌNH SINH HỒNG CẦU Ở NGƯỜI TRƯỞNG THÀNH BÌNH

THƯỜNG 2

1.1.1. Tế bào gốc sinh máu 2

1.1.2. Các tế bào biệt hoá dòng hồng cầu 2

1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sinh sản và biệt hoá hồng cầu4

1.1.4. Quá trình tổng hợp huyết sắc tố 4

1.1.5. Biệt hoá nhân tế bào HC 6

1.1.6. Cấu trúc HC trưởng thành 6

1.2. QUÁ TRÌNH CHUYỂN HOÁ SẮT Ở NGƯỜI BÌNH THƯỜNG 6

1.2.1. Phân bố sắt trong cơ thể người trưởng thành bình thường 6

1.2.2. Chuyển hoá và động học sắt trong cơ thể 11

1.3. RỐI LOẠN CHUYỂN HOÁ SẮT 15

1.3.1. Tình trạng thiếu sắt 15

1.3.2. Tình trạng thừa sắt 16

1.4. KHÁI NIỆM THIẾU MÁU, PHÂN LOẠI THIẾU MÁU 17

1.4.1. Phân loại theo động học HC 18

1.4.2. Phân loại theo hình thái HC 19

1.5. MỘT SỐ NHÓM BỆNH THIẾU MÁU CÓ KÈM THEO RỐI LOẠN CHUYỂN

HOÁ SẮT 20

1.5.1. Thiếu máu thiếu sắt 20

1.5.2. Thiếu máu bất sản 21

1.5.3. Bệnh Thalassemia 22

1.6. CÁC NGHIÊN CỨU VỀ THIỂU MÁU Ở VIỆT NAM 23

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 25

2.2. THỜI GIAN VÀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU 25

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU   25

2.3.1. Thiết kế nghiên cứu 25

2.3.2. Các thông số nghiên cứu 26

2.3.3. Thời điểm lấy mẫu xét nghiệm 26

2.4. PHƯƠNG TIỆN VÀ VẬT LIỆU NGHIÊN CỨU 28

2.4.1. Mẫu xét nghiệm 28

2.4.2. Dụng cụ 28

2.5. CÁC KỸ THUẬT ÁP DỤNG VÀ TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ 28

2.5.1. Tế bào máu ngoại vi 28

2.5.2. Sinh hoá máu 29

2.6. ĐIỀU TRỊ THIỂU MÁU THIỂU SẮT 31

2.7. XỬ LÝ SỐ LIỆU 31

2.8. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 32

Chương 3: KỂT QUẢ NGHIÊN CỨU 33

3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 33

3.1.1. Phân bố độ tuổi của các bệnh nhân nghiên cứu 33

3.1.2. Đặc điểm phân bố về giới của các bệnh nhân nghiên cứu 34

3.1.3. Đặc điểm về nguyên nhân gây thiếu máu thiếu sắt 34

3.2. ĐẶC ĐIỂM CÁC CHỈ SỐ HC VÀ DẤU ẤN SẮT HUYỂT THANH TRÊN CÁC

NHÓM NGHIÊN CỨU 35

3.2.1. Đặc điểm các chỉ số HC 35

3.2.2. Đặc điểm các dấu ấn sắt huyết thanh ở các nhóm nghiên cứu …. 39

3.2.3. Các chỉ số có sự khác biệt giữa các nhóm bệnh lý thiếu máu 42

3.2.4. Tóm tắt sự khác biệt chính của các nhóm bệnh lý 45

3.3. ĐẶC ĐIỂM CÁC CHỈ SỐ HC VÀ DẤU ẤN SẮT HUYẾT THANH NHÓM THIẾU MÁU THIẾU SẮT TẠI 3 THỜI ĐIỂM ĐIỀU TRỊ 46

3.3.1. Đặc điểm HC 46

3.3.2. Đặc điểm các chỉ số dấu ấn sắt huyết thanh 49

Chương 4: BÀN LUẬN 53

4.1. BÀN LUẬN VỀ TUỔI, GIỚI VÀ NGUYÊN NHÂN TMTS 53

4.1.1. Tuổi và giới 53

4.1.2. Nguyên nhân gây thiếu máu thiếu sắt 54

4.2. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM HC, DẤU ẤN SẮT HUYẾT THANH CỦA CÁC

NHÓM BỆNH 55

4.2.1. Đặc điểm hồng cầu 55

4.2.2. Đặc điểm dấu ấn sắt huyết thanh 59

4.2.3. Ý nghĩa ứng dụng lâm sàng 65

4.3. BÀN LUẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM HC, DẤU ẤN SẮT HUYẾT THANH CỦA NHÓM

BỆNH TMTS TẠI CÁC THỜI ĐIỂM ĐIỀU TRỊ  65

4.3.1. Đặc điểm hồng cầu 65

4.3.2. Đặc điểm chuyển hoá sắt 66

4.3.3. Ý nghĩa ứng dụng lâm sàng 70

KẾT LUẬN 72

KIẾN NGHỊ 74

TÀI LIỆU THAM KHẢO 75

MẪU BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU

DANH SÁCH BỆNH NHÂN