Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân viêm mủ màng phổi

Luận văn Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân viêm mủ màng phổi tại trung tâm hô hấp bệnh viện Bạch Mai năm 2010 – 2012.Viêm mủ màng phổi (VMMP) là sự xuất hiện dịch mủ trong khoang màng phổi. Khoảng 50% các trường hợp là tiên phát, còn lại là thứ phát sau nhiễm trùng ở các tạng kế cận: phổi, trung thất, gan hoặc tràn dịch màng phổi dịch thấm bội nhiễm [16]. Bệnh thường tiến triển nặng có thể dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện sớm hoặc điều trị kịp thời.

VMMP được mô tả từ thời Hippocrate, ông đã quan sát và nhận xét “nếu mủ không vỡ ra, cái chết chắc đến” [23]. Sau đó Osler đã chứng minh rằng MMP cần phải điều trị như một ổ áp xe thông thường đó là chọc và dẫn lưu mủ [17]. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc và tử vong thời điểm đó khá cao do chưa có kháng sinh.

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ trong nghiên cứu các thuốc và phương pháp điều trị tuy nhiên điều trị VMMP hiện nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn, tỷ lệ tử vong còn cao đặc biệt là ở các nước chậm phát triển. Hàng năm ở Mỹ và Anh có khoảng 65.000 trường hợp mắc nhiễm trùng MP, tỷ lệ tử vong tới 20%, chi phí cho điều trị khoảng 500 triệu bảng [25]. Tại Việt Nam, tỉ lệ tử vong do VMMP từ 6,5 – 35,7% [8].

Những di chứng của MMP như dày dính màng phổi, vách hoá màng phổi gây biến dạng lồng ngực dẫn đến hạn chế chức năng thông khí, làm giảm chất lượng sống. Theo Nguyễn Nhất Linh (1995), dày màng phổi (MP) là di chứng rất thường gặp sau MMP chiếm tới 96% [4]. Để hạn chế và khắc phục những biến chứng này, mủ màng phổi cần được điều trị sớm, tích cực, toàn diện và theo giai đoạn bệnh bao gồm các biện pháp: kháng sinh, chọc hút, dẫn lưu mủ màng phổi, bơm chất tiêu sợi huyết, nội soi lồng ngực, phẫu thuật bóc MP….Vì vậy để giảm gánh nặng kinh tế VMMP cần được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời. Gánh nặng kinh tế được xem xét ở chi phí trực tiếp chữa bệnh (viện phí, thuốc điều trị, các xét nghiệm chẩn đoán…) và chi phí gián tiếp ( nghỉ việc, bị giới hạn hoạt động, nghỉ hưu sớm, tử vong….)

Để góp phần tìm hiểu thêm về bệnh VMMP và các khía cạnh chi phí, xã hội của bệnh nhân VMMP nói chung và tại trung tâm hô hấp bệnh viện Bạch Mai nói riêng, chúng tôi tiến hành đề tài: “ Nhận xét đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân VMMP tại trung tâm hô hấp bệnh viện Bạch Mai từ 29/12/2009 đến 8/6/2012” với mục tiêu:

1. Nhận xét đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân VMMP.

2. Tìm hiểu điều trị và chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân VMMP tại trung tâm Hô Hấp – bệnh viện Bạch Mai năm 2010 – 2012.

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Định nghĩa mủ màng phổi 3

1.2. Giải phẫu, mô học, sinh lý màng phổi 3

1.2.1. Giải phẫu màng phổi 3

1.2.2. Mô học màng phổi 4

1.2.3. Sinh lý màng phổi. 5

1.3. Nguyên nhân mủ màng phổi 6

1.3.1. Nguyên nhân 6

1.3.2. Yếu tố thuận lợi 7

1.3.3. Căn nguyên vi sinh 8

1.4. Cơ chế bệnh sinh 8

1.5. Đặc điểm lâm sàng bệnh VMMP 8

1.5.1. Triệu chứng toàn thân: 8

1.5.2. Triệu chứng cơ năng: 9

1.5.3. Triệu chứng thực thể: 9

1.6. Đặc điểm cận lâm sàng VMMP 9

1.6.1. Xét nghiệm DMP 9

1.6.2. Xét nghiệm máu 10

1.6.3. X quang phổi chuẩn 10

1.6.4. Siêu âm màng phổi 11

1.6.5. Chụp CLVT ngực 11

1.7. Điều trị VMMP 11

1.7.1. Điều trị toàn thân 11

1.7.2. Kháng sinh 12

1.7.3. Giải phóng mủ MP 12

1.7.4. Điều trị phục hồi chức năng hô hấp 12

1.8. Chi phí điều trị bệnh nhân VMMP 13

1.8.1. Khái niệm về chi phí 13

1.8.2. Phân loại chi phí 13

1.8.3. Cách tính chi phí cho người sử dụng dịch vụ y tế 14

1.8.4. Các phương pháp phân tích chi phí 15

1.9. Đôi nét về chi phí bệnh VMMP 16

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17

2.1. Đối tượng nghiên cứu. 17

2.1.1. Tiêu chuẩn chọn bệnh nhân: 17

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ. 17

2.2. Phương pháp nghiên cứu 17

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả hồi cứu. 17

2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin: 17

2.3. Phương pháp xử lý số liệu 19

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 20

3.1. Tuổi, giới, nghề nghiệp 20

3.1.1. Tuổi và giới. 20

3.1.2. Nghề nghiệp 21

3.2. Tiền sử bệnh và yếu tố thuận lợi trước khi vào viện 22

3.3. Đặc điểm lâm sàng của VMMP 23

3.3.1. Lý do vào viện 23

3.3.2. Thời gian bị bệnh trước khi vào viện 23

3.3.3. Triệu chứng toàn thân 24

3.3.4. Triệu chứng cơ năng và thực thể 24

3.4. Đặc điểm cận lâm sàng 25

3.4.1. X quang phổi và siêu âm màng phổi. 25

3.4.2. Xét nghiệm máu 25

3.4.3. Đặc điểm dịch màng phổi 26

3.4.4. Tổn thương trong soi phế quản 28

3.5. Điều trị 28

3.5.1. Thời gian nằm viện 28

3.5.2. Phương pháp điều trị 29

3.5.3. Kết quả điều trị 31

3.6. Chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân VMMP 32

3.6.1. Chi phí trung bình đợt điều trị nội trú của bệnh nhân VMMP 32

3.6.2. Cơ cấu chi phí điều trị 32

3.6.3. Cơ cấu của chi phí thuốc 33

3.7. Các yếu tố liên quan tới chi phí điều trị 34

3.7.1. Mối liên quan giữa bệnh nhân có BHYT và không có BHYT 34

3.7.2. Mối tương quan giữa thời gian điều trị và chi phí trung bình 34

CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN 36

4.1. Tuổi, giới, nghề nghiệp của bệnh nhân VMMP 36

4.2. Tiền sử 37

4.3. Đặc điểm lâm sàng 37

4.3.1. Lý do vào viện 37

4.3.2. Thời gian bị bệnh trước khi vào viện 37

4.3.3. Lâm sàng 38

4.4. Đặc điểm cận lâm sàng 39

4.4.1. X quang phổi chuẩn 39

4.4.2. Xét nghiệm máu 40

4.4.3. Dịch màng phổi. 40

4.5. Điều trị VMMP và kết quả 42

4.5.1. Các phương pháp điều trị VMMP. 42

4.5.2. Kết quả điều trị. 43

4.6. Kết quả về chi phí điều trị trực tiếp của bệnh nhân 44

4.6.1. Chi phí trung bình một đợt điều trị nội trú. 44

4.6.2. Cơ cấu chi phí điều trị 45

4.6.3. Các yếu tố liên quan tới chi phí điều trị. 46

KẾT LUẬN 48

TÀI LIỆU THAM KHẢO 50

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Tiếng Việt:

1. Đàm Hiếu Bình (2005), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng ở bệnh nhân mủ màng phổi có điều trị ngoại khoa”, Luận văn thạc sỹ y học, Đại học Y Hà Nội, 57- 58.

2. Trần Thị Hậu (1994), “ Tìm hiểu căn nguyên, lâm sàng, điều trị mủ màng phổi qua 98 trường hợp tại khoa ngoại viện lao và bệnh phổi 1990-1992’, Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, Đại học Y Hà Nội, 30-31.

3. Nguyễn Đình Kim (1994), “Tràn dịch màng phổi”, Bệnh học lao và bệnh phổi, NXB Y học Hà Nội, tập 1, 327- 347.

4. Nguyễn Nhất Linh (1995), “Tìm hiểu nguyên nhân, kết quả điều trị, biến chứng, di chứng mủ màng phổi ở người lớn”, Luận văn Thạc sĩ Y khoa, Đại học Y Hà Nội, 20- 21.

5. Phan Thu Phương, “Tràn mủ màng phổi”, Tài liệu đào tạo một số chuyên đề hô hấp, Bệnh viện Bạch Mai 2001, 119-127.

6. Hà Thanh Sơn (2005), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và chụp cắt lớp vi tính của mủ màng phổi”, Luận văn bác sĩ chuyên khoa II, 78.

7. Bùi Xuân Tám, Đồng Sỹ Thuyên (1981), “Viêm mủ màng phổi”, Bệnh hô hấp, tập 1, 153-68.

8. Bùi Xuân Tám (1999), “ Tràn dịch màng phổi – viêm mủ màng phổi”, Bệnh hô hấp, tập 1, 889 – 957.

9. Ngô Khánh Toàn (2002). “ Tìm hiểu gánh nặng chi phí cho khám chữa bệnh ở người già không có bảo hiểm y tế tại huyện Ba Vì – Hà Tây ”. Luận văn của nhân y tế công cộng Hà Nội, 2002.

10. Tổng cục thống kê, Bộ Y Tế (2003), “ Báo cáo kết quả điều tra y tế quốc gia 2001 – 2002 ”, Nhà xuất bản Y học 174 – 187; 241 – 283.

11. Phạm Đắc Thế (2011), “ Nghiên cứu lâm sàng, cận lâm sàng và điều trị mủ màng phổi ”, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú trường Đại học Y Hà Nội.

12. Lê Thị Thanh Xuân (1999), “ Tìm hiểu khả năng chi trả phí khám chữa bệnh của người dân tại huyện Ba Vì, Hà Tây ”, Luận văn thạc sĩ y tế công cộng, Hà Nội 2003.

13. Nguyễn Bạch Yến (2005), “ Phân tích chi phí ”, Bài giảng kinh yế và bảo hiểm y tế, trường đại học Y Hà Nội 21 – 39.

14. Nguyễn Vượng (2000), “Bệnh hô hấp”, Giải phẫu bệnh học, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội, 80-89.