Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo và một số yếu tố liên quan ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ

Luận văn thạc sĩ y học Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo và một số yếu tố liên quan ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ.Nhiễm khuẩn âm đạo hiện nay là một vấn đề quan trọng trong chăm sóc sức khỏe phụ nữ do bệnh có tỷ lệ mắc cao, là nguyên nhân hàng đầu để người phụ nữ đến khám phụ khoa[10],[12]. Tuy nhiên gần một nửa số trường hợp nhiễm khuẩn âm đạo không có biểu hiện lâm sàng. Trong đa số trường hợp chẩn đoán và điều trị nhiễm khuẩn âm đạo dễ dàng nhưng vẫn có những trường hợp nhiễm khuẩn âm đạo kéo dài, tái phát nhiều lần hoặc điều trị không hiệu quả[58].
Nhiễm khuẩn âm đạo không phải bệnh lý nguy hiểm đến tính mạng nhưng gây khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày và làm giảm chất lượng cuộc sống của người phụ nữ. Bệnh không những chiếm tỷ lệ hàng đầu trong các nguyên nhân gây viêm âm đạo mà còn là yếu tố nguy cơ dẫn tới viêm phần phụ, áp xe phần phụ, viêm nội mạc tử cung, viêm phúc mạc chậu, nhiễm khuẩn hậu phẫu, …[24],[39] Trong thai kỳ, nhiễm khuẩn âm đạo làm gia tăng các nguy cơ, biến chứng cho cả mẹ và thai như vỡ ối non, sẩy thai, chuyển dạ sinh non, nhiễm khuẩn ối, trẻ sơ sinh nhẹ cân, nhiễm khuẩn sơ sinh, viêm nội mạc tử cung sau mổ lấy thai[25],[26],[27],[28],[45].

Những thay đổi giải phẫu sinh lý của hệ sinh dục trong thai kỳ tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân gây nhiễm khuẩn âm đạo phát triển[46]. Các nghiên cứu trên thế giới cho thấy tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo trong thai kỳ thay đổi từ 7 – 38%[48]. Các yếu tố như tình trạng kinh tế khó khăn, học vấn thấp, tiền căn mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục, hút thuốc lá… làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn âm đạo [38],[43],[53],[59]
Tại Việt Nam, các nghiên cứu thường mang tính chất địa phương, được thực hiện trên các đối tượng khác nhau. Tần suất nhiễm khuẩn âm đạo ở thai phụ được ghi nhận là 3 – 14,8%[11],[13],[14]. Theo nghiên cứu của tác giả Nguyễn Hồng Hoa[5], tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo ở phụ nữ mang thai tại Bệnh Viện Từ Dũ năm 2002 là 14,8%.
Tại Bệnh viện Hùng Vương, tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo trong ba tháng cuối thai kỳ2 được ghi nhận là 10,5%[13]. Một nghiên cứu tiến hành trong cộng đồng năm 2006 tại Gia Lai cho thấy tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo trong thai kỳ là 21,9%[11].
Việt Nam là nước có khí hậu nóng ẩm, nhiệt đới nên hệ vi sinh vật rất phát triển. Hơn thế nữa, nước ta thuộc nhóm nước đang phát triển, điều kiện kinh tế xã hội, điều kiện vệ sinh cũng như chăm sóc sức khỏe còn thấp nên tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo khá cao. Trình độ dân trí còn hạn chế nên vấn đề nhiễm khuẩn âm đạo chưa được người phụ nữ quan tâm đúng mức. Đặc biệt những thai phụ bị nhiễm khuẩn âm đạo khoảng 50% không có triệu chứng hay chỉ có triệu chứng nghèo nàn như ra khí hư nên thai phụ thường không đi khám và điều trị tại các cơ sở y tế[3],[9]. Vì vậy việc khám thai định kỳ, kiểm tra sức khỏe mẹ và thai đồng thời phát hiện nhiễm khuẩn âm đạo là cần thiết.
Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ được thành lập từ tháng 09/2014, tiếp nhận khám và điều trị cho các phụ nữ ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Hàng ngày Khoa Khám Bệnh khám trung bình khoảng 90 – 100 thai phụ. Trong đó số thai phụ ba tháng cuối thai kỳ chiếm khoảng 50 – 60 trường hợp, có nhiều thai phụ than phiền về tình trạng ngứa rát âm đạo và ra khí hư nhiều. Vì vậy việc tầm soát nhiễm khuẩn âm đạo là cần thiết để có thể phát hiện và điều trị kịp thời, đặc biệt là ở nhóm thai phụ ba tháng cuối thai kỳ nhằm ngăn ngừa các biến chứng như vỡ ối non, sinh non, nhiễm khuẩn hậu sản và nhiễm khuẩn sơ sinh.
Để góp phần tốt hơn trong xây dựng chiến lược phát hiện và điều trị nhiễm khuẩn âm đạo trong thai kỳ, phòng tránh các bất lợi cho cả mẹ và thai cần dựa trên số liệu thực tế. Do đó chúng tôi đặt ra câu hỏi nghiên cứu tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ là bao nhiêu? Các yếu tố nào liên quan đến tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo?
Vì vậy chúng tôi thực hiện đề tài nghiên cứu: “Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo và một số yếu tố liên quan ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ”.3
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
MỤC TIÊU CHÍNH
Xác định tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ.
MỤC TIÊU PHỤ
1/ Xác định tỷ lệ viêm âm đạo do nấm và viêm âm đạo do Trichomonas Vaginalis ở thai phụ ba tháng cuối thai kỳ tại Bệnh viện Phụ sản thành phố Cần Thơ.
2/ Xác định một số yếu tố liên quan đến tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo như:
– Đặc điểm kinh tế xã hội: tuổi, nghề nghiệp, học vấn.
– Thói quen tắm rửa, nguồn nước sinh hoạt, giao hợp trong thai kỳ.
– Thói quen vệ sinh sau khi đi tiêu, sau khi đi tiểu, sau giao hợp.
– Chất liệu vải quần lót, thói quen đóng băng vệ sinh hằng ngày

MỤC LỤC
Trang
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BẢNG ĐỐI CHIẾU VIỆT ANH
DANH MỤC CÁC HÌNH
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
DANH MỤC CÁC BẢNG
ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………………………………………………………………………………1
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ………………………………………………………………………….3
CHƯƠNG I – TỐNG QUAN Y VĂN …………………………………………………………….4
1.1 Giải phẫu học – sinh lý môi trường âm đạo………………………………………………4
1.2 Những thay đổi ở phụ nữ mang thai ………………………………………………………..7
1.3 Nhiễm khuẩn âm đạo …………………………………………………………………………….8
1.4 Viêm âm đạo do nấm …………………………………………………………………………..19
1.5 Viêm âm đạo do Trichomonas………………………………………………………………20
1.6 Các nghiên cứu trong và ngoài nước ……………………………………………………..21
1.7 Sơ lược về Bệnh viện Phụ Sản Thành Phố Cần Thơ ………………………………..24
CHƯƠNG II – ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU……………..27
2.1 Thiết kế nghiên cứu……………………………………………………………………………..27
2.2 Đối tượng nghiên cứu ………………………………………………………………………….27
2.3 Cỡ mẫu nghiên cứu……………………………………………………………………………..27
2.4 Tiêu chuẩn chọn mẫu…………………………………………………………………………..28
2.5 Phương pháp tiến hành ………………………………………………………………………..29
2.6 Kiểm soát sai lệch ……………………………………………………………………………….36
2.7 Xử lý và phân tích số liệu …………………………………………………………………….36
2.8 Các biến số nghiên cứu………………………………………………………………………..372.9 Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………………….44
2.10 Lợi ích mong đợi……………………………………………………………………………….44
CHƯƠNG III – KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………………….45
3.1 Các đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu……………………………………….45
3.2 Chẩn đoán của đối tượng nghiên cứu …………………………………………………….55
3.3 Phân tích các yếu tố liên quan đến nhiễm khuẩn âm đạo ………………………….57
CHƯƠNG IV – BÀN LUẬN………………………………………………………………………..65
4.1 Bàn về phương pháp nghiên cứu …………………………………………………………..65
4.2 Tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo……………………………………………………………………66
4.3 Liên quan giữa các đặc điểm cá nhân xã hội học và nhiễm khuẩn âm đạo….70
4.4 Liên quan giữa các yếu tố tiền căn và nhiễm khuẩn âm đạo ……………………..73
4.5 Liên quan giữa thói quen sinh hoạt, vệ sinh và nhiễm khuẩn âm đạo…………74
4.6 Liên quan giữa tuổi thai, số lượng thai và nhiễm khuẩn âm đạo………………..78
4.7 Triệu chứng cơ năng của thai phụ………………………………………………………….79
4.8 Lactobacilli ở thai phụ …………………………………………………………………………79
4.9 Tính cần thiết, điểm mạnh và hạn chế của đề tài……………………………………..80
KẾT LUẬN ………………………………………………………………………………………………..82
KIẾN NGHỊ ……………………………………………………………………………………………….83
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC 1 Giấy đồng thuận tham gia nghiên cứu
PHỤ LỤC 2 Bảng thu thập số liệu
PHỤ LỤC 3 Bảng đánh giá sự tương đồng kết quả đọc mẫu nhuộm gram
PHỤ LỤC 4 Danh sách đối tượng tham gia nghiên cứu
PHỤ LỤC 5 Một số hình ảnh của nhóm nghiên cứu
PHỤ LỤC 6 Quy trình nhận bệnh tại phòng khá

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1 Bảng điểm chuẩn hóa kết quả nhuộm gram của Nugent – 1991…………..15
Bảng 2.1 Biến số nền…………………………………………………………………………………..37
Bảng 2.2 Biến số độc lập……………………………………………………………………………..38
Bảng 3.1 Các đặc điểm về dịch tễ của dân số nghiên cứu ………………………………..45
Bảng 3.2 Các đặc điểm về tiền căn của đối tượng nghiên cứu ………………………….47
Bảng 3.3 Đặc điểm về thói quen sinh hoạt – vệ sinh của thai phụ …………………….48
Bảng 3.4 Triệu chứng cơ năng ……………………………………………………………………..51
Bảng 3.5 Đặc điểm lâm sàng………………………………………………………………………..52
Bảng 3.6 Kết quả soi tươi khí hư ………………………………………………………………….54
Bảng 3.7 Tỷ lệ các tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm khuẩn âm đạo theo Amsel……….55
Bảng 3.8 Tỷ lệ viêm âm đạo do nấm, do Trichomonas và phối hợp ………………….55
Bảng 3.9 Mối liên quan giữa dịch tễ với nhiễm khuẩn âm đạo …………………………57
Bảng 3.10 Mối liên quan giữa tiền căn với nhiễm khuẩn âm đạo ……………………….58
Bảng 3.11 Mối liên quan giữa thói quen sinh hoạt và nhiễm khuẩn âm đạo…………59
Bảng 3.12 Mối liên quan giữa tuổi thai, số lượng thai và nhiễm khuẩn âm đạo ……62
Bảng 3.13 Mối liên quan giữa nhiễm khuẩn âm đạo và Lactobacilli …………………. 63
Bảng 3.14 Phân tích đa biến các yếu tố liên quan có hiệu chỉnh …………………………63
Bảng 4.1 Tỷ lệ nhiễm khuẩn âm đạo của một số nghiên cứu trong – ngoài nước ..6

TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Bệnh Viện Phụ Sản Thành Phố Cần Thơ (2015), "Nhiễm khuẩn âm đạo", Phác Đồ
Điều Trị Sản Phụ Khoa, tr. 117 – 123.
2. Bộ Y Tế (2015), "Viêm Âm Đạo", Hướng Dẫn Chẩn Đoán Và Điều Trị Các Bệnh
Sản Phụ Khoa, tr. 132 – 134.
3. Lê Hoài Chương (2013), "Khảo Sát Những Nguyên Nhân Gây Viêm Đường Sinh
Dục Dưới Ở Phụ Nữ Đến Khám Phụ Khoa Tại Bệnh Viện Phụ Sản Trung
Ương", Y Học Thực Hành, 868(5), tr. 66 – 70.
4. Dương Thị Cương (2004), Khí hư, Phụ Khoa Dành Cho Thầy Thuốc Thực Hành,
Nxb Y Học, Hà Nội, tr. 320 – 335.
5. Nguyễn Hồng Hoa (2002), "Tần suất bệnh lưu hành của viêm âm đạo do vi khuẩn
trong thai kỳ cùng các yếu tố liên quan tại Bệnh Viện Từ Dũ", Luân văn tốt
nghiệp Bác Sỹ Nội Trú, tr. 30 – 47.
6. Lê Thị Bạch Lan (2014), "Tỷ lệ Viêm âm đạo do nấm tái phát ở thai phụ và các
yếu tố liên quan tại Bệnh viện Quận Tân Phú", Luận Văn Tốt Nghiệp Bác Sỹ
Chuyên Khoa Cấp II, tr. 41 – 59.
7. Trịnh Thị Mỹ Ngọc (2010), "Tỷ Lệ Viêm Âm Đạo Do Nấm Candida Và Các Yếu
Tố Liên Quan Ở Phụ Nữ Có Thai Ba Tháng Cuối Tại Phan Thiết, Bình
Thuận", Tạp Chí Y học TP HCM, 14(1), tr. 351 – 360.
8. Nguyễn Đỗ Nguyên (2006), Cỡ mẫu, Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Trong
Y Khoa, Đại học Y Dược TP.HCM, tr. 34 – 41.
9. Lý Văn Sơn (2009), "Nghiên Cứu Tình Hình Viêm Nhiễm Đường Sinh Dục Dưới
Của Phụ Nữ Đến Khám Tại Trung Tâm Phòng Chống Bệnh Xã Hội Tỉnh
Thừa Thiên Huế ", Y Học Thực Hành, 668(79), tr. 107 – 111.
10. Nguyễn Duy Tài (2012), Nhiễm trùng đường sinh dục dưới, Sản Phụ Khoa Những
điều cần biết, Nhà xuất bản Y học TPHCM, tr. 15 – 2 

11. Nguyễn Hữu Tình (2006), "Viêm âm đạo trong thai kỳ do ba tác nhân thường
gặp và các yếu tố liên quan", Luận Văn Thạc Sỹ Y Học, tr. 47 – 64.
12. Trần Bình Trọng (2011), Viêm sinh dục, Sản phụ khoa tập II, Đại học Y dược
thành phố Hồ Chí Minh, tr. 752- 753.
13. Nguyễn Thị Bích Ty (2002), "Xác định tỷ lệ và các yếu tô liên quan của ba tác
nhân chính gây viêm âm đạo trong tháng cuối thai kỳ ", Luận Văn Thạc Sỹ
Y Học – Đại học Y Dược TP.HCM, tr. 47 – 64.
14. Nguyễn Thị Từ Vân (2008), "Tỉ Lệ Viêm Âm Đạo Không Đặc Hiệu Do Vi Trùng
Và Yếu Tố Liên Quan Ở Phụ Nữ Có Thai Không Triệu Chứng Cơ Năng",
Tạp Chí Y học TP HCM, 12(1), tr. 1 – 7.
15. Ngũ Quốc Vĩ (2009), "Tỷ lệ viêm âm đạo và các yếu tố liên quan ở phụ nữ đến
khám phụ khoa tại Bệnh viện đa khoa trung ương cần thơ", Tạp Chí Y học
TP HCM, 13(1), tr. 1 –