Nghiên cứu một số đặc điểm sốt rét ở Hải Phòng và hiệu quả biện pháp phòng chống

Nghiên cứu một số đặc điểm sốt rét ở Hải Phòng và hiệu quả biện pháp phòng chống

Luận án tiến sỹ y học : Đỗ Mạnh Cường

Chuyên ngành : Ký sinh trùng  :  năm bảo vệ 2001

Hướng dẫn khoa học : GS Vũ Thị Phan; PGS.Phạm Trí Tuệ

Mặc dù nhân loại đà tốn nhiều công sức và tiền của cho việc nghiên cứu và phòng chống sốt rét trôn toàn cầu, nhưng cho đến nay bệnh sốt rét vẫn là một bệnh xã hội phổ biến ở nhiều nước trên thế giới nhấl là các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, là mối hiểm hoạ lởn đối với sự phát triổn của loài người, là mộl trong những bệnh quan trọng hàng đầu cả về số người mắc và tí lệ tử vong. [7] [134].

Nghiên cứu bệnh sứt rét và phòng chống sốt rét đang là một trong những vấn đề cấp bách được Wf 10 và nhiều nước quan tâm.

Theo thống kê của WHO (1998), hàng năm trên thế giới có khoảng 300 đến 500 triệu người mắc sốl rcl, có lới 1,5 đến 2,7 triệu người chết vì sốt rét, đặc hiệt là phụ nữ và trỏ em [64], [73], 11131, [135], [1361 Sốt rét nặng nhất ở Châu Phi chiếm tới 80% số người mác sốt rét trôn thế giới, sau đó là vùng Nam Á và Đông Nam Á [73].

Việt Nam ià một trong những nước có sốt rét lưu hành nạng của vùng Châu Á – Thái Bình Dương và của thế giới. Từ năm 1985 trỏ lại đây sốt rct đã ihực sự quay trở lại ở nhiều linh phía Bắc và cho đến năm 1991 – 1992 tình hình sốt rct đã trở nen xấu đi nhiều trong phạm vi cả nước do nhiều nguvên nhân khác nhau về kinh tế, xã hội, sự biến động dân cư lớn, thiếu hụl nguồn đẩu tư cho cồng tác PCSR, màng lưới y lế cơ sở tại vùng sốt rét lưu hành, vùng xa, vùng sâu không được củng cố, xuấl hiện các khỏ khăn về kĩ thuật: ký sinh trùng sốl rét (KSTSR) kháng thuốc, một số loài véctơ kháng với hoá chất: DDT, MalalIlion…đã làm cho bệnh sốt ret quay trò lại.

Hiện nay ớ Việt Nam có khoảng 40 triệu dân sống trong vùng sốt rét lưu hành và mỗi năm có khoảng trên một triôu người bị sốt rét và hàng nghìn người bị tử vong [81, [11], [16], [31], [32], [73ị, [74). Chương trình phòng chống sốt rét được Bộ Y tế xác định là một trong những vấn đề y tế Quốc gia đưực ưu tiên. Mục tiêu của chiến lược phòng chống sốt rét của Việt Nam là cùng hoà nhập với mục tiêu của chiến lược phòng chống sốl rét trên toàn thế giới. Đỏ là ngăn ngừa chết, giám mắc sốt rct, phát hiện, bao vây và xử lý kịp thời các ổ dịch sốt rét xảy ra. làm giảm nhừng thiệt hại về kinh lế, xà hội do sốt rét gây ra, tiến tới giừ ổn định tình hình bệnh sốt rét, đưa sốt rét trứ thành một bệnh thỏng thường, khống ảnh hường ỉứn tới sức khoe nhân dân và phát iriển kinh tô’, xã hội (7|, [73].

Hải Phòng là một tính ven biển miền Bắc có gần 80/ 219 xã, phường, thị trấn thuộc vào vùng có sốt rét lưu hành. Trong nhừng năm gẩn đây, Hài Phòng có nhiều biến động về dân cư, kinh tế – xã hội. Hàng năm, có môl lượng lớn người đến Hài Phòng lừ nhiều miền trong cả nước, đổng thời cũng cổ mội lưựng lứn người ờ nt>oại thành Hải Phòng sau một thời gian đi làm ăn ở các vùng sốt rét lưu hành mang KSTSR trớ về. Nhừng di biến động dân cư giừa các vùng kinh tế mới vcn biển trong nội tính. Tất cả nhừng đặc điểm trên đã làm cho tình hình bệnh sốt rét ờ Hải Phòng thôm phức tạp.

Nghiên cứu, điổu tra tình hình bệnh sốt rét ờ Hải Phòng trong giai đoạn hiỌn nay, nhằm theo dõi diỗn biến và sự hiến động về số lượng BNSR lâm sàng, sự biến động về nguồn gốc, CƯ cấu chủng loại KSTSR. Xác định vai trò của các véctơ truyền bệnh, các yếu lố sinh, địa cảnh, khí hậu, thời tiết có liên quan. Xác định mức lưu hành sốt rét trong từng vùng đế làm cơ sở cho việc phân vùng sốt rct ở Hải Phòng, từ đó có các biện pháp can Ihiệp thích hợp, có hiệu quá cao, nhàm giảm tỷ lộ mắc, ngản ngừa dịch sốt rét là mội trong những vấn dề hàng đầu không nhừng của ngành y tế Hải Phòng mà của cả chương irình phòng chống sốt rét Quốc gia hiện nay.

Trên cơ sớ đó chúng tôi tiến hành đề tài luận án:

“Nghiên cứu một số đặc điểm sốt rét ở Hải Phòng và hiệu quả biện pháp phòng chống”

Mục tiêu của luận án:

/. Xác định một số đặc điểm nia kỷ sinh trúng sốt rét và muồi Anopheles.

2. Xúc định sự liên quan cùa một số yếu ĩ ố đến sốt rét và phán vùng dịch lẻ sô) rét.

3. Đánh giá hiệu quả một số phúc đổ diếu trị và biện pháp lẩm màn Permahrin trong phòng chống sốt rét hiện nay.

ĐẶT VẤN ĐỂ 1

CHI ƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 4

1.1. Vài nét vổ lịch sử bỌnh sốt rét trên thế giới 4

1.2. Tinh hình sốt rét trôn thế giới và Việt Nam hiện nay 6

1.3. ảnh hường của một số yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội đến sự phát

triển của bỌnh sốt rét 10

I 4 Phân vùng (lịch tỏ sốt rét 13

ị 5 Ký sinh trùng sốt rét 18

Ị 6 Muỗi Anopltưles 26

1 7 Nghiên cứu hoá chất tẩm màn phòng chống bệnh sốt rét 29

Ị g Tinh hình sốt rét ớ Hái Phòng 32

CHƯƠNG 2 NỘI DƯNG, VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 38

2.1. Nội dung 38

2.2. Vặt liệu 39

2.3. Thời gian 40

2.4. Phương pháp 4íJ

2.4.1. Phương pháp dịch tẻ học mô tả 4()

2.4.2. Phưcmg pháp nghiên cứu tưtmg quan 45

2.4.3. Phưtmg pháp nghiên cứu can thiệp

2.4.4. Các kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu ^1

2.4.5. Các chi số và phưưng pháp đánh giá trong nghiên cứu ^

2.4.6. Các phương pháp ihống kê sinh học

CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÈN cứt’ 55

3.1. Một sô đặc điểm cùa KSTSR và muỗi Anopheles 55

3.1.1. Ký sinh trùng sốt rét 55

3.1.2. Muỗi Anopheles 7 ỉ

3.2. Sự liên quan cùa một sô yếu tỏ đến sốt rét và phân vùng dịch

tẻ sốt rét ờ Hài Phòng 77

3.2.1 Sự liên quan của một số yếu tố đến sốt 77

3.2.2 Phàn vùng dịch tễ sốt rét Hài phòng ^

3.3. Hiệu quả biện pháp tẩm màn Permethriìì ™

3.3.1. Sự tăng giảm mật độ Anopheles sau tám màn Permeỉhriìi ^

3.3.2. Sự tăng giảm tỷ lệ KSTSR sau tẩm màn Permethrin

CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN 95

4.1. Một số đặc diểm của KSTSR và muồi Anopheles 95

4.1.1. Ký sinh trùng sốt rét 95

4.1.2. Muỗi Anopheles 105

4.2. Sự liên quan của một số yếu tố đến sốt rét và phân vùng dịch 109

tễ sốt rét ở Hải phòng

4.2.1. Sự liên quan của một sổ’ yếu tố đến sốt rót 109

4.2.2. Phân vùng dịch tẻ sốt rốt Hài phòng 116

4.3. Hiệu quả biện pháp lẩm màn Permethrin 1

KẾT LUẬN 122

ĐỂ NGHỊ 125

TÀI LIỆU THAM KHẢO 126

PHỤ LỤC 142