Nghiên cứu tác dụng điều trị tăng huyết áp nguyên phát của địa long

Luận án Nghiên cứu tác dụng điều trị tăng huyết áp nguyên phát của địa long.Tăng huyết áp (THA) là một bênh tim mạch thường gặp. Các biến chứng và hậu quả của bênh là nguyên nhân gây tử vong và tàn phế’’ hàng đầu ở người lớn tuổi. Tỷ lê mắc bênh ngày càng gia tăng trong cộng đồng cùng với sự phát triển của xã hội hiên đại. Ở Việt Nam, nếu như năm 1960 chỉ có 1% dân số mắc bênh THA thì theo điều tra năm 1991 con số này đã lên tới 11,7% [54]. Ở Hà Nội, tỷ lê người trưởng thành mắc THA tăng từ 16,05% năm 1999 đến 23,3% vào năm 2002 [24]. Trên thế’ giới, năm 2000 có 26,4% người lớn tuổi mắc bênh THA và dự báo sẽ tăng đến 29,2% trong 2 thập kỷ tới [21], [87].

THA động mạch kéo dài sẽ gây tổn thương các cơ quan đích như não, tim, thận, mắt và mạch máu [1], [20], [32]. THA làm giảm tuổi thọ từ 10 – 20 năm và nguy cơ biến chứng sẽ xảy ra sau 7 – 10 năm mắc bênh nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng. Những nghiên cứu gần đây còn cho thấy ở người cao tuổi, THA làm tăng khả năng bị sa sút trí tuê và Alzheimer [77]. Điều trị THA sẽ góp phần quan trọng vào viêc hạn chế” sự tiến triển của bênhvà ngăn ngừa các biến chứng. Nhiều công trình cho thấy nếu huyết áp tâm trương giảm 5 – 6 mmHg sẽ làm giảm 42% tai biến mạch não, 14% nhồi máu cơ tim [105].

Trong vài thập kỷ qua, y học hiên đại (YHHĐ) đã hiểu sâu hơn về bênh nguyên, bênh sinh của THA và đã tìm ra được nhiều loại thuốc có hiêu lực để điều trị bênh THA. Các thuốc tác động theo cơ chế’ thải trừ muối và nước làm giảm cung lượng tim, tác động tới hê thần kinh giao cảm và hê renin – angiotensin – aldosteron làm giãn mạch và giảm sức cản ngoại vi [4], [11] [40], [66]. Tuy nhiên, bên cạnh những hiêu quả đó, các thuốc này có thể sẽ gây những tác dụng không mong muốn cho người bênh.

Y học cổ truyền (YHCT) không có bênh danh THA, nhưng căn cứ vào những biểu hiên trên lâm sàng thì các tác giả trong nước cũng như nước ngoài đều cho rằng THA có nhiều triêu chứng tương đồng với chứng huyễn vựng – một tình trạng bênh lý có biểu hiên hoa mắt, chóng mặt, choáng váng xây xẩm [5], [113], [124]. YHCT phương Đông ngày càng đi sâu nghiên cứu và thấy rõ mối liên quan mật thiết giữa chứng huyễn vựng với bênh THA, khi chứng huyễn vựng được điều trị có hiệu quả thì đồng thời cũng làm giảm huyết áp [30], [51], [114]. Nhiều bài thuốc cổ phương, nghiệm phương và các phương pháp trị liệu không dùng thuốc như khícông, châm cứu… đã được sử dụng trong điều trị chứng huyễn vựng. Ngày nay, nhờ sự phát triển của YHHĐ, nhiều lý luận của người xưa được làm sáng tỏ. Việc kết hợp với YHHĐ đã giúp cho YHCT điều trị bệnh nói chung và THA nói riêng ngày càng có hiệu quả hơn.

Địa long là một vị thuốc YHCT được nhân dân ta sử dụng từ lâu để chữa nhiều chứng bệnh như đầu thống, huyễn vựng, sốt rét, suy nhược cơ thể… Tuy nhiên, ở nước ta những công trình nghiên cứu về tác dụng điều trị bệnh của địa long chưa nhiều. Viện Y học cổ truyền Quân đội đã bào chế địa long dưới dạng viên nang (có tên là viên nang MĐ) và đã sử dụng trên lâm sàng điều trị bệnh nhân thiếu máu não, kết quả nghiên cứu bước đầu cho thấy thuốc còn có tác dụng hạ áp ở những bệnh nhân có THA kèm theo [27].

Để góp phần tìm hiểu một cách có khoa học và đầy đủ về tác dụng điều trị của địa longđối với bệnh THA, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu tác dụng điều trị tăng huyết áp nguyên phát của địa long” với các mục tiêu sau:

1. Nghiên cứu độc tính cấp và bán trường diễn của địa long.
2. Nghiên cứu một số tác dụng dược lý của địa long trên thực nghiệm để áp dụng điều trị tăng huyết áp.
3. Nghiên cứu hiệu lực điều trị và tính an toàn của địa long trên bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát nhẹ và vừa.

MỤC LỤC

Trang

ĐẬT VẤN ĐỂ 1

CHUONG 1 – TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. Y học hiện đại với bénh tảng huyết áp 3

1.1.1. Định nghĩa 3

1.1.2. Phân loại tâng huyết áp 3

1.1.3. Nguyôn nhân và cơ chế bộnh sinh lăng huyết áp 5

1.1.4. Biến chứng cùa tàng huyết áp 11

1.1.5. Điểu (rị tăng huyết áp 14

1.2. Y học cổ truyền với bénh tang huyết áp 20

1.2.1. Khái niệm 20

1.2.2. Nguyôn nhủn gây bộnh 21

1.2.3. Phân loại – cơchô’ bộnh sinh cùa các thé bệnh trong chứng huyỏn vựng 23

1.2.4. Các biến chứng cùa chứng huyễn vạmg 27

1.2.5. Phép biộn chứng trong điéu trị chứng huyỗn vựng 27

1.2.6. Tinh hình nghiôn cứu ứng dụng điéu trị lảng huyết áp bàng 29

y học cổ truyển

13. Địa long 35

1.3.1. Tính vị công nâng 36

1.3.2. Thành phán hóa học 36

1.3.3. Các nghiên cứu vổ địa long ở trẽn thế giới và trong nước 36

CHƯ3NG 2 – ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 40

2.1. Chát liệu và phương tiện nghiên cứu 40

2.1.1. Thuốc nghiôn cứu 40

2.1.2. Phương tiôn và trang thiết bị nghiỏn cứu 42

2.2. Đối tượng nghiẻn cứu 43

2.2.1. Nghiôn cứu irớn đông vật Ihực nghiệm 43

2.2.2. Nghiỏn cứu Irỗn lâm sàng 43

23. Phương pháp nghiên cứu 44

2.3.1. Nghiôn cứu trên động vật thực nghiộm 44

2.3.2. Nghiôn cứu trôn lâm sàng 47

2.4. Xử lý số liộu 54

CHUONG 3 – KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 56

3.1. Kết quả nghiẻn cứu trôn động vật (hực nghiệm 56

3.1.1. Thừ độc tính cấp và bán trường diẻn của địa long 56

3.1.2. Một số tác dụng dược lý cùa địa long 62

32. Kết quà nghiên cứu trẻn lảm sàng 6S

3.2.1. Đạc điổm chung cùa bônh nhân nghiổn cứu 68

3.2.2. Kết quả nghiỏn cứu vé lác dụng điéu trị của thuốc MĐ trôn lâm sàng 71

3.2.3. Kết quả theo dõi sau nghiên cứu 90

CHUƠNG 4 – BÀN LUẬN 91

4.1. Vé dộc tính cấp và bán trường diẻn của địa long 91

4.1.1. Độc tính cấp 92

4.1.2. Độc tính bán trường điẻn 92

4.2. Vể một số tác dụng dược lý cùa địa long 93

4.2.1. Tác dụng giãn mạch 93

4.2.2. Tác dụng lợi liểu và bài xuất chất điổn giải qua nước tiổu 94

4.2.3. Tác dụng đối với huyết áp 95

4.2.4. Tác dụng hiệp đổng với hcxobarbital 96

4.3. Về kết quà nghỉẻn cứu trẽn lâm sàng 96

4.3.1. Đác điôm chung cùa bẻnh nhân nghiôn cứu 96

4.3.2. Tác dụng điổu uị của thuốc MĐ trẽn lâm sàng 100

4.3.3. Tính dung nạp cùa thuốc 118

4.3.4. Khả nâng duy ưì hiổu lực của ihuốc sau điéu trị 118

4.3.5. Phan tích và đánh giá chung vé địa long 120

KẾT LUẬN 122

KIẾN NGHỊ

DANH MỤC CỒNG TRÌNH NGHIÊN cứu CỦA TÁC GIẢ TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC