Đánh giá kết quả phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành Đánh giá kết quả phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định.Tụ máu dưới màng cứng cấp tính là khối máu tụ xuất hiện giữa bề mặt não và màng cứng trong vòng 72 giờ sau chấn thương. Loại tổn thương này chiếm 41% các trường hợp chấn thương sọ não, với tỷ lệ phẫu thuật là 16% và tỷ lệ tử vong là 25% [1]. Đây là một trong những nguyên nhân tử vong lớn nhất do chấn thương đầu [1].
Trong năm 2022, cả nước ghi nhận 11.457 vụ tai nạn giao thông, khiến 7.804 người bị thương và 6.397 người tử vong, tăng 10,31% số người chết so với năm 2021. Riêng tại tỉnh Bình Định, trong 9 tháng đầu năm 2022, đã xảy ra 94 vụ tai nạn giao thông làm 92 người chết và 51 người bị thương. So với cùng kỳ năm 2021, số vụ tai nạn giảm 2 vụ, nhưng số người chết tăng 25 người (tăng 37,3%), và số người bị thương giảm 12 người (theo Cổng thông tin điện tử Bộ Giao thông Vận tải). Chấn thương sọ não vẫn là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong và để lại những di chứng nặng nề. Trong số các tổn thương do chấn thương sọ não, tụ máu dưới màng cứng cấp tính là tình trạng lâm sàng phổ biến, có diễn biến nhanh và triệu chứng phức tạp. Việc chẩn đoán và điều trị bệnh này gặp nhiều khó khăn, khiến tỷ lệ tử vong và di chứng sau điều trị ở mức cao [1][2][3].

Trong lịch sử y học, năm 1942 Munro đã phát hiện ra những bệnh nhân bị tụ máu dưới màng cứng cấp tính. Đến 1960 trên tạp chí Lancet tác giả McKissock và cộng sự đã báo cáo những trường hợp phẫu thuật điều trị máu tụ dưới màng cứng cấp tính đầu tiên [9]. Ở nước ta bệnh viện Chợ Rẫy và bệnh viện Việt Đức đã tiến hành phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính những năm đầu thập niên 90 [1][4].
Tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định phẫu thuật điều trị máu tụ dưới màng cứng đã được thực hiện cách đây hơn 20 năm. Với sự phát triển không ngừng của công cụ chẩn đoán như chụp cắt lớp vi tính sọ não; dụng cụ hỗ trợ trong mổ; kiến thức chuyên môn, kinh nghiệm của phẫu thuật viên và đội ngũ gây mê cũng như hồi sức ngoại thần kinh sau mổ làm cho hiệu quả trong phẫu thuật điều trị tụ máu dưới màng cứng có những bước tiến không ngừng.
Tại khoa Ngoại thần kinh – cột sống bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định hiện nay trung bình 1 tuần phẫu thuật từ 3 đến 5 trường hợp điều trị tụ máu dưới màng cứng. Đó đã trở thành một việc làm thường quy kể cả những phẫu thuật viên trẻ cũng được đào tạo và thực hiện thuần thục. Qua đó đã cứu sống được nhiều trường hợp nguy kịch, giảm thiểu biến chứng cho bệnh nhân chấn thương sọ não nói chung và bệnh nhân tụ máu dưới màng cứng nói riêng. Tuy nhiên tỷ lệ bệnh nhân bị tụ máu dưới màng cứng tử vong và để lại di chứng còn cao để lại gánh nặng cho gia đình và xã hội[1][2][3][4][5]. Bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định vẫn chưa có nghiên cứu đánh giá kết quả của việc phẫu thuật điều trị tụ máu dưới màng cứng cấp tính cũng như những yếu tố liên quan đến kết quả phẫu thuật lấy máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não. Vì lý do trên chúng tôi tiến hành nghiên cứu: “Đánh giá kết quả phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định” nhằm 2 mục tiêu sau:
1. Đánh giá kết quả phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính tại bệnh viện đa khoa tỉnh Bình Định.
2. Xác định một số yếu tố liên quan đến kết quả của phẫu thuật tụ máu dưới màng cứng cấp tính

MỤC LỤC
Danh mục bảng
Danh mục hình
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………….. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN……………………………………………………………..3
1.1. Đặc điểm giải phẫu sọ não……………………………………………………….. 3
1.2. Đặc điểm máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương…………….. 5
1.3. Chẩn đoán máu tụ dưới màng cứng cấp tính . ……………………………….8
1.4. Điều trị máu tụ dưới màng cứng cấp tính……………………………………..13
1.5. Một số yếu tố liên quan đến dự hậu của tụ máu DMC cấp tính. ………17
1.6 Lịch sử nghiên cứu…………………………………………………………………20
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………….23
2.1. Đối tượng nghiên cứu…………………………………………………………….23
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn………………………………………………………….23
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ……………………………………………………………23
2.2. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………………….. 24
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu…………………………………………………………..24
2.2.2 Cách tính cỡ mẫu ……………………………………………………………..24
2.2.3 Địa điểm………………………………………………………………………… 24
2.3. Các bước tiến hành………………………………………………………………..24
2.3.1. Tiếp nhận và chỉ định phẫu thuật…………………………………………24
2.3.2. Chuẩn bị bệnh nhân………………………………………………………….25
2.3.3. Quy trình phẫu thuật…………………………………………………………25
2.3.4. Điều trị sau phẫu thuật……………………………………………………… 28
2.4. Biến số và các chỉ số nghiên cứu………………………………………………. 302.5. Xử lý số liệu………………………………………………………………………33
2.6. Khía cạnh đạo đức của đề tài nghiên cứu…………………………………33
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU……………………………………………34
3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. ………………………………………34
3.2. Đánh giá kết quả phẫu thuật…………………………………………………. 35
3.3. Đánh giá yếu tố liên quan đến kết quả phẫu thuật……………………… 37
3.3.1. Tình trạng bệnh nhân lúc nhập viện và kết quả………………………. 37
3.3.2. Tình trạng bệnh nhân trước lúc phẫu thuật với kết quả …………….38
3.3.3. Đặc điểm CLVT sọ não trước phẫu thuật với kết quả ………………43
3.3.4. Đặc điểm CLVT sọ não sau phẫu thuật với kết quả ………………… 45
3.3.5.Đặc điểm trong lúc phẫu thuật với kết quả……………………………..46
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN………………………………………………………………48
4.1. Đánh giá đặc điểm về dân số học. ……………………………………………. 48
4.1.1. Độ tuổi………………………………………………………………………….. 48
4.1.2. Giới tính………………………………………………………………………… 48
4.2. Đánh giá kết quả phẫu thuật …………………………………………………… 49
4.3 Đánh giá yếu tố liên quan với kết quả của phẫu thuật……………………. 52
4.3.1. Tình trạng bệnh nhân lúc nhập viện với kết quả phẫu thuật……….52
4.3.2. Đánh giá tình trạng bệnh nhân trước lúc phẫu thuật và kết quả ….53
4.3.3. Đánh giá đặc điểm CLVT sọ não trước phẫu thuật với kết quả…..59
4.3.4. Đánh giá liên quan đặc điểm trong lúc phẫu thuật với kết quả……61
KẾT LUẬN…………………………………………………………………………………. 64
KHUYẾN NGHỊ………………………………………………………………………….. 66
TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………………………………………….67
BỆNH ÁN NGHIÊN CỨU
DANH SÁCH BỆNH NHÂNDANH MỤC BẢNG
Bảng 1.1: Phân loại máu tụ dưới màng cứng ……………………………..5
Bảng 1.2: Phân chia mức độ hôn mê………………………………………… 8
Bảng 1.3: Đánh giá thang điểm Glasgow………………………………….10
Bảng 2.1: Thang điểm GOS………………………………………………….. 32
Bảng 3.1: Đặc điểm độ tuổi………………………………………………….. 34
Bảng 3.2: Đặc điểm giới tính………………………………………………… 34
Bảng 3.3: Đánh giá bệnh nhân theo thang điểm GOS khi xuất viện. 35
Bảng 3.4: Đánh giá bệnh nhân theo thang điểm GOS sau 1 tháng….35
Bảng 3.5: Thời gian nằm viện……………………………………………….. 36
Bảng 3.6: Đánh giá kết quả phẫu thuật…………………………………….36
Bảng 3.7: Biến chứng sớm …………………………………………………… 36
Bảng 3.8: Biến chứng muộn …………………………………………………. 37
Bảng 3.9: Liên quan giữa thời gian từ lúc chấn thương đến lúc nhập
viện và kết quả……………………………………………………………………37
Bảng 3.10: Liên quan giữa điểm Glasgow lúc vào viện và kết quả ..38
Bảng 3.11: Điểm Glasgow trước lúc phẫu thuật và kết quả ………….38
Bảng 3.12: Liên quan giữa liệt khu trú và kết quả……………………… 39
Bảng 3.13: Liên quan giữa giãn đồng tử và kết quả …………………… 39
Bảng 3.14: Liên quan giữa mạch và kết quả……………………………..40
Bảng 3.15: Liên quan giữa nhiệt độ và kết quả …………………………. 40
Bảng 3.16: Liên quan giữa HATT trước mổ và kết quả……………….41
Bảng 3.17: Liên quan độ bão hòa O2 máu ngoại vi và kết quả ……..41
Bảng 3.18: Liên quan giữa thời gian từ khi khởi phát đến khi được phẫu
thuật và kết quả…………………………………………………………………..42
Bảng 3.19: Liên quan giữa bề dày khối máu tụ và kết quả……………43
Bảng 3.20: Liên quan độ di lệch đường giữa và kết quả………………43Bảng 3.21: Liên quan giữa xóa bể đáy và kết quả……………………… 44
Bảng 3.22: Liên quan giữa tổn thương phối hợp và kết quả………….44
Bảng 3.23: Liên quan giữa diện tích mở sọ và kết quả. ……………….45
Bảng 3.24: Liên quan giữa tình trạng di lệch đường giữa và kết quả.45
Bảng 3.25: Liên quan giữa thời gian mổ và kết quả …………………… 46
Bảng 3.26: Liên quan lượng máu mất trong mổ và kết quả…………..46
Bảng 3.27: Liên quan lượng máu truyền trong mổ và kết quả……….47
Bảng 3.28: Liên quan tụt huyết áp trong mổ và kết quả……………….47DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Giải phẫu da đầu…………………………………………………….. 3
Hình 1.2: Giải phẫu xương sọ…………………………………………………. 3
Hình 1.3: Giải phẫu màng não. ………………………………………………. 4
Hình 1.4: Giải phẫu não. ………………………………………………………..4
Hình 1.5: Giải phẫu động mạch não………………………………………….5
Hình 1.6: Sự liên quan giữa thể tích nội sọ và ALNS…………………… 6
Hình 1.7: Các dạng thoát vị não………………………………………………. 7
Hình 1.8: Chuẩn bị tư thế bệnh nhân……………………………………….26
Hình 1.9: Mở nắp sọ ……………………………………………………………26
Hình 1.10: Mở màng cứng lấy máu tụ dưới màng cứng ………………27
Hình 1.11: Vá chùng màng cứng sau khi lấy máu tụ DMC…………..2

TÀI LIỆU THAM KHẢO Tiếng Việt
1.Lê Ngọc Dũng (2007), “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh và đánh giá kết quả phẫu thuật máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương”, Luận văn tốt nghiệp bác sĩ chuyên khoa cấp II, Trường Đại học Y Hà Nội.
2.Nguyễn Hữu Minh (2000), “Vai trò giải áp trong điều trị máu tụ dưới màng cứng cấp tính nặng do chấn thương”, Luận văn thạc sĩ y học, Trường đại học y dược TP Hồ Chí Minh.
3.Lê Văn Cư (2000), “ Điều trị máu tụ dưới màng cứng bằng phẫu thuật mở rộng sọ giảm áp, vá màng cứng thích hợp tại Bệnh viện đa khoa Bình Dương”,Hội nghị phẫu thuật thần kinh lần thứ 2.
4.Võ Tấn Sơn, Thanh Nguyễn Huy (2004), "Một số yếu tố tiên lượng trong điều trị phẫu thuật máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương". Tạp chí Y học thành phố Hồ Chí Minh, số 1 (8), tr 107-110.
5.Lê Hoài Nam (2015), " Đánh giá kết quả phẫu thuật máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não tại bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên", Luận Văn Thạc Sĩ Y Học, Trường Đại Học Y Dược Thái Nguyên. 6.Lê Văn Phước (2015). CT Chấn Thương Sọ Não, Nhà Xuất Bản Y Học. 7.Vũ Minh Hải (2017), “Một số yếu tố liên quan đến kết quả phẫu thuật chấn thương sọ não nặng do máu tụ dưới màng cứng cấp tính”. Tạp chí Y học Việt Nam, số 1(455), tr 38-41.
8. Phạm Quang Phúc (2021), “ Nghiên cứu điều trị phẫu thuật máu tụ dưới màng cứng cấp tính do chấn thương sọ não nặng tại bệnh viện Thanh Nhàn”, Luận Án Tiến Sĩ Y Học, Học Viện Quân