Ý nghĩa lâm sàng và tiên lượng viêm gan virut B dựa vào một số thông số miễn dịch

Ý nghĩa lâm sàng và tiên lượng viêm gan virut B dựa vào một số thông số miễn dịch

Luận án tiến sỹ y học : Trịnh Thị Minh Liên

Chuyên ngành :  Truyền nhiễm   năm bảo vệ  2000

Hướng dẫn khoa học : GS.TS Lê Đăng Hà; PGS.TS Khoa học Nguyễn Anh Tuấn

Viêm gan virút là một bệnh truyền nhiễm rất phổ biến và nguy hiểm. Bệnh thường gặp với các tần xuất cao ở các nước đang phát triển và là một vấn đề quan trọng của y tế cộng đồng.
Việt nam nằm trong khu vực lưu hành viêm gan virút nặng. Tỷ lệ người mang HBsAg (+) theo các số liệu điều tra [2], [15], [43], [45] từ 15-25% trong dân cư tuỳ theo các đối tượng. Số người mắc viêm gan khoảng 20.000/ năm. Viện Y học Lâm sàng Nhiệt đới – Bệnh viện Bạch mai hàng năm thu dung khoảng 300-350 bệnh nhân vào điều trị bệnh do viêm gan virút, trong đó 42,8% có HBsAg (+) [15], [38] chứng tỏ virút viêm gan B là căn nguyên chính trong các căn nguyên gây viêm gan virút tại Việt nam.

Chẩn đoán xác định viêm gan virút cho đến nay còn nhiều khó khăn do bệnh cảnh lâm sàng không đặc hiệu. Bởi vậy, xét nghiệm huyết thanh học xác định căn nguyên virút là cần thiết nhưng hiện chưa thể thực hiện như một xét nghiệm thường qui ở các cơ sở điều trị. Đánh giá mức độ tổn thương gan để có chỉ định phương thức điều trị thích hợp hiện vẫn phải cần dựa trên nghiên cứu mô bệnh học mảnh sinh thiết gan, nhưng xét nghiệm này chỉ làm được ở các cơ sở có trang thiết bị thích hợp và nhiều khi không thực hiện được do tình trạng bệnh nhân không cho phép. Chẩn đoán và tiên lượng bệnh chính xác còn giúp cho công tác theo dõi bệnh nhân tại cộng đồng sau khi ra viện được thuận lợi và có hiệu quả, điều này hiện chúng ta còn có những khó khăn.
Nhiều công trình nghiên cứu [49], [70],[72],[79],[84]…đã chỉ ra rằng virút viêm gan B (HBV) không trực tiếp gây bệnh cho các tế bào gan bị nhiễm, trái lại các hình thái tổn thương tế bào gan cũng như các biểu hiện bệnh lý gặp trên lâm sàng của nhiễm HBV chủ yếu do đáp ứng miễn dịch của cơ thể người bị nhiễm đóng vai trò chủ yếu. Các lympho điều chỉnh đáp ứng miễn dịch (TCD4,TCD8) có thể thay đổi về số lượng và chức năng trong quá trình nhiễm trùng [146], [187], [188]. Nhiều kết quả nghiên cứu cũng cho thấy T độc tế bào có thể đóng một vai trò quan trọng trong hoại tử tế bào gan ở bệnh nhân viêm gan tối cấp [99].
Các nghiên cứu gần đây [51], [53], [86], [148] cho thấy rối loạn điều hoà các cytokin là một trong những biểu hiện bất thường về miễn dịch thường thấy trong các quá trình viêm nhiễm diễn ra tại gan, và chính các rối loạn về cytokin này góp phần khởi động và duy trì các quá trình viêm nhiễm và hoại tử tế bào gan. Đo lường sản phẩm của các tế bào miễn dịch có thể cho ta những thông tin về trạng thái miễn dịch mà các phương pháp khác không có khả năng cung cấp. Vì vậy, xét nghiệm các hoạt chất sinh học này có giá trị trong đánh giá mức độ nặng của bệnh, theo dõi diễn biến và tiên lượng bệnh, cũng như trong đánh giá kết quả điều trị bệnh.
Mặc dầu nhiều tác giả đề cập đến các biến loạn chức năng miễn dịch tế bào và dịch thể trong viêm gan virút nói chung, song kết quả còn có nhiều bất đồng và chưa có các công bố đồng bộ về những thay đổi đáp ứng miễn dịch cùng với thay đổi của một số cytokin trong mỗi nhóm viêm gan B cấp, mạn, xơ gan. Hiểu rõ điều này có thể giúp cho việc áp dụng các phương thức điều trị nhằm điều chỉnh đáp ứng miễn dịch phù hợp với từng giai đoạn lâm sàng của bệnh.
Trong những năm gần đây, y học ngày càng quan tâm nhiều hơn đến ứng dụng các dấu ấn ung thư vào chẩn đoán, tiên lượng và theo dõi diễn biến ung thư [175]. AFP mà sự xuất hiện và thay đổi nồng độ của nó có liên quan đến việc hình thành và phát triển ung thư gan nguyên phát đã được nhiều tác giả nghiên cứu [10], [29], [33]. Tuy nhiên, trong y văn nước ta chưa có công bố nào về nồng độ của AFP và mối tương quan của nó với rối loạn chức năng gan ở từng giai đoạn khác nhau của viêm gan virút B cấp, mạn và xơ gan.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU :
– Nghiên cứu biến động của một số đặc điểm lâm sàng, sinh hoá miễn dịch học ở bệnh nhân viêm gan virút B cấp, mạn và xơ gan.
Tìm hiểu ý nghĩa chẩn đoán và tiên lượng của biến đổi các chỉ tiêu trên ở bệnh nhân viêm gan virút B.
ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN :
1. Luận án đầu tiên ở Việt nam nghiên cứu đồng bộ về làm sàng và xét nghiệm sinh hóa miễn dịch học để rút ra giá trị chẩn đoán và tiên lượng trên một số lớn bệnh nhân viêm gan virút B cấp, mạn và xơ gan.
2. Là những nghiên cứu đầu tiên ở Việt nam về vai trò của cytokin (TNF-a) và đáp ứng miễn dịch tế bào ( thay đổi số lượng và tỷ lệ các T lympho) trong viêm gan virút B cấp, mạn và xơ gan.