Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng tại bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương

Luận văn Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng tại bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương.Dị vật thực quản là những vật mắc lại ở thực quản, từ miệng thực quản tới tâm vị, gây cản trở quá trình nuốt và gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Dị vật thực quản là một bệnh cấp cứu rất thường gặp trong chuyên khoa Tai Mũi Họng, ở mọi lứa tuổi, mọi thời điểm trong năm. Những trường hợp đến viện sớm, được chẩn đoán và điều trị đúng thường cho tiên lượng tốt, ít gặp biến chứng nguy hiểm và không tốn kém về kinh tế. Tuy nhiên, nếu phát hiện muộn có thể có nhiều biến chứng nặng, nguy hiểm tới cả tính mạng bệnh nhân, việc điều trị trở nên phức tạp, mất nhiều thời gian và rất tốn kém.

Dị vật thực quản ngày càng phổ biến và đa dạng. Ở Việt Nam, dị vật thực quản thường gặp ở người lớn nhiều hơn trẻ em. Tỷ lệ dị vật thực quản theo Võ Thanh Quang ở người lớn gặp 69,55% [21]; theo Vũ Trung Kiên ở người lớn gặp 76,5% [13]; theo Lưu Vân Anh ở người lớn gặp 72,9% [2].

Các loại dị vật thường gặp là: xương động vật như xương cá, xương gà, xương vịt … hoặc các loại quả, hạt như hạt hồng xiêm, hạt vải … Theo Võ Thanh Quang, bản chất dị vật là xương cá và xương gà là 76,52% [21]; theo Vũ Trung Kiên, bản chất dị vật là xương cá và xương gà là 96,3% [13]. Các dị vật có nguồn gốc vô cơ thường gặp là đồng xu, khuy áo, răng giả… Hiện nay còn gặp loại dị vật là pin điện tử dùng trong đồng hồ, máy trợ thính [43].

Chẩn đoán xác định dị vật thực quản thường không khó khăn, nhưng khi người bệnh đến viện muộn thì việc chẩn đoán biến chứng do dị vật thực quản trở nên phức tạp hơn. Hiện nay, do tập quán ăn uống và sự thiếu hiểu biết về bệnh nên những biến chứng do dị vật thực quản vẫn chiếm tỷ lệ khá cao ở Việt Nam [11].

Có rất nhiều nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ biến chứng của dị vật thực quản, trong đó những nguyên nhân chủ yếu vẫn là tập quán sinh hoạt lạc hậu, mê tín dị đoan, dựa vào cúng bái hay thái độ xử trí ban đầu chưa đúng của thầy thuốc. Nhiều người sau khi hóc cố nuốt thức ăn cứng nhằm đẩy dị vật xuống hoặc can thiệp thô bạo như móc họng, chữa mẹo…

Những trường hợp mắc dị vật thực quản trong giai đoạn chưa có biến chứng thường được soi thực quản gắp dị vật bằng ống soi cứng hoặc ống soi mềm. Phẫu thuật mở thực quản đối với những dị vật lớn không thể lấy bằng nội soi. Mở cạnh cổ được chỉ định khi có biến chứng áp xe quanh thực quản cổ. Những trường hợp có biến chứng áp xe trung thất hoặc tổn thương mạch máu lớn phải mở trung thất dẫn lưu ổ áp xe, thắt động mạch hoặc khâu lỗ thủng mạch máu.

Trải qua mỗi giai đoạn phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, việc mắc các loại dị vật và điều trị các biến chứng của dị vật thực quản cũng có sự khác biệt. Để góp phần trong việc chẩn đoán và điều trị kịp thời biến chứng của dị vật thực quản, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng tại bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương” nhằm mục tiêu sau:

1. Mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của dị vật thực quản giai đoạn biến chứng.

2. Đánh giá kết quả điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng.

MỤC LỤC

Trang

ĐẶT VẤN ĐỀ 1

Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU 3

1.1.1. Trên thế giới 3

1.1.2. Trong nước 3

1.2. GIẢI PHẪU ỨNG DỤNG 5

1.2.1. Giải phẫu thực quản 5

1.2.2. Giải phẫu trung thất liên quan đến thực quản 11

1.3. CƠ CHẾ BỆNH SINH CỦA BIẾN CHỨNG DỊ VẬT THỰC QUảN 12

1.4. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA BIẾN CHỨNG DO DỊ

VẬT THỰC QUẢN 13

1.4.1. Những điều kiện thuận lợi gây mắc dị vật thực quản 13

1.4.2. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của dị vật thực quản 14

1.4.3. Biến chứng do dị vật thực quản 16

1.4.4. Chẩn đoán dị vật thực quản giai đoạn biến chứng 18

1.5. ĐIỀU TRỊ DỊ VẬT THỰC QUảN GIAI ĐOạN BIếN CHứNG 20

1.5.1. Điều trị ngoại khoa lấy dị vật thực quản 20

1.5.2. Điều trị ngoại khoa các biến chứng do dị vật thực quản 24

1.5.3. Điều trị nội khoa phối hợp 25

1.6. DỰ PHÒNG BIẾN CHỨNG DO DỊ VẬT THỰC QUảN 26

1.6.1. Dự phòng dị vật thực quản 26

1.6.2. Dự phòng biến chứng do dị vật thực quản 26

Chương 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 27

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 27

2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân 27

2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ 27

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 28

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu 28

2.2.2. Các nội dung và thông số nghiên cứu 28

2.2.3. Các bước tiến hành nghiên cứu 29

2.2.4. Phương tiện nghiên cứu 29

2.3. XỬ LÝ SỐ LIỆU 31

2.4. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU 31

2.5. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU 31

Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 32

3.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA DỊ VẬT THỰC QUảN

GIAI ĐOẠN BIẾN CHỨNG 32

3.1.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu 32

3.1.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của DVTQ giai đoạn biến chứng ..39

3.2. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ DỊ VẬT THỰC QUảN GIAI ĐOạN BIếN

CHỨNG 49

3.2.1. Điều trị dị vật thực quản: 49

3.2.2. Điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng: 50

Chương 4: BÀN LUẬN 56

4.1. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ CẬN LÂM SÀNG CỦA DỊ VẬT THỰC QUảN

GIAI ĐOẠN BIẾN CHỨNG 56

4.1.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu 56

4.1.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của DVTQ giai đoạn biến chứng.. 66

4.2. ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ DỊ VẬT THỰC QUảN GIAI ĐOạN BIếN

CHỨNG 74

4.2.1. Điều trị dị vật thực quản: 74

4.2.2. Điều trị dị vật thực quản giai đoạn biến chứng: 75

KẾT LUẬN 80

KIẾN NGHỊ 82

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

TÀI LIỆU THAM KHẢO
TIẾNG VIỆT
1. Huỳnh Anh, Phạm Sỹ Hoãn (1999). “Tình hình dị vật thực quản tại Bệnh viện Đà nẵng từ 1995-1998”, Nội san Đại hội lần thứ X Hội Tai Mũi Họng Việt Nam. Đà Nẵng: tr. 266-269.
2. Lưu Vân Anh (2002). Nghiên cứu tình hình biến chứng của dị vật thực quản tại Viện Tai Mũi Họng, từ 1/1998-10/2002. Luận văn thạc sỹ Y học, Trường Đại học Y Hà Nội.
3. Nguyễn Thị Bình (2005). “Hệ tiêu hóa”, Mô học. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 156-157.
4. Phùng Xuân Bình (2006). “Sinh lý bộ máy tiêu hóa”, Sinh lý học. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 184-185.
5. Nguyễn Văn Đức (2008). “Dị vật thực quản”, Tai Mũi Họng tập II. Nhà xuất bản Y học, Thành phố Hồ Chí Minh: tr. 389-396.
6. Trần Thanh Hải (2010). Đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị dị vật thực quản bằng ống soi mềm tại bệnh viện Tai Mũi Họng TW. Luận văn tốt nghiệp bác sỹ đa khoa, Trường Đại học Y Hà Nội.
7. Đào Thúy Hiền (2005). Nghiên cứu hình thái lâm sàng, biến chứng, kết quả điều trị bệnh nhân dị vật thực quản tại viện Tai Mũi Họng Trung ương từ 1/2004 đến 12/2004. Luận văn tốt nghiệp bác sỹ đa khoa, Trường Đại học Y Hà Nội.
8. Phạm Khánh Hòa (2002). “Dị vật ở thực quản”, Cấp cứu Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 18-24.
9. Võ Ngọc Hoàn (2007). “Dị vật đường ăn và đường thở”, Bài giảng lâm sàng Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Y học, Thành phố Hồ Chí Minh: tr. 187-190.10. Nguyễn Xuân Huyên, Nguyễn Hữu Lộc, Lê Văn Luyện, Đặng Hồi Xuân (1975), Nội soi tiêu hóa. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 100-126.
11. Lương Thị Minh Hương (2009). “Dị vật thực quản”, Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam, Hà Nội: tr. 128-134.
12. Ngô Xuân Khoa (2006). “Giải phẫu miệng và thực quản”. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 180-181.
13. Vũ Trung Kiên (1997). Tình hình biến chứng dị vật thực quản tại Viện Tai Mũi Họng Trung ương từ 1/1990-9/1997. Luận văn thạc sỹ y học, Trường Đại Học Y khoa Hà Nội.
14. Trịnh Thị Lạp (1994). Tình hình dị vật thực quản tại Bệnh viện Đa Khoa Thái Bình trong 5 năm 1985-1989. Luận văn tốt nghiệp bác sỹ chuyên khoa cấp II, Trường Đại học Y Hà Nội.
15. Ngô Ngọc Liễn (2000). “Dị vật thực quản”, Giản yếu Tai Mũi Họng, tập III. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 292-298.
16. Lê Văn Lợi (2001). “Dị vật đường ăn”, Cấp cứu Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 426-438.
17. Lê Văn Lợi (2001). “Soi thực quản”, Các phẫu thuật thông thường Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 239-246.
18. Trịnh Văn Minh (2005). Giải phẫu người, tập II. Nhà xuất bản Y học, Hà Nội: tr. 197-199.
19. Trần Phương Nam (2006). Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và kết qủa điều trị dị vật thực quản tại Bệnh viện Trung ương Huế. Luận án chuyên khoa cấp II, Trường Đại học Y khoa Huế.
20. Ngô Vương Mỹ Nhân, Bùi Thị Xuân Nga, Lê Văn Đức (2008). “Đánh giá kết quả lấy dị vật đường ăn bằng ống nội soi cứng và ống nội soi mềm tại bệnh viện An Giang”, Nội san Hội nghị Tai Mũi Họng toàn quốc năm 2009. An Giang: tr. 266-269.21. Võ Thanh Quang (1987). Nhận xét về các biến chứng của dị vật thực quản gặp tại Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương từ 1/1980-12/1984. Luận văn tốt nghiệp bác sĩ nội trú bệnh viện, Trường Đại học Y Khoa Hà Nội.
22. Võ Tấn (2002). “Dị vật thực quản”, Tai Mũi Họng thực hành, tập III. Nhà xuất bản Y học, Thành phố Hồ Chí Minh: tr. 227-236.
23. Nguyễn Tư Thế (2009). “Dị vật đường ăn”, Giáo trình Tai Mũi Họng. Nhà xuất bản Đại học Huế: tr. 37-41.
24. Trần Minh Trường (2009). “Đánh giá lâm sàng và kết quả lấy dị vật thực quản bằng ống nội soi cứng tại bệnh viện Chợ Rẫy từ 2002 đến 5/2008”, Tạp chí Y học thực hành số 2 – 2009. Bộ y tế, Hà Nội: tr. 114-116.
25. Đinh Viết Tuyên (2002). Tổng kết tình hình dị vật thực quản tại Viện tai Mũi Họng TW năm 2000-2001. Luận văn tốt nghiệp bác sỹ đa khoa, Trường Đại học Y Hà Nội