Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân u nguyên bào men xương hàm dưới phẫu thuật tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành phố Hồ Chí Minh năm 2021-2022

Luận văn thạc sĩ y học Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân u nguyên bào men xương hàm dưới phẫu thuật tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành phố Hồ Chí Minh năm 2021-2022.U nguyên bào men xương hàm là loại u có nguồn gốc từ cơ quan tạo răng, lành tính và chiếm tỷ lệ 10% trong các loại u vùng hàm mặt. Trong đó, 80% u nguyên bào men xuất hiện ở xƣơng hàm dƣới và 20% ở xƣơng hàm trên [7], [19], [28]. Sự phát triển, xâm lấn của u thƣờng âm thầm, liên tục, gây biến dạng mặt trầm trọng nếu kích thƣớc u lớn. Theo y văn, bệnh có tỷ lệ tái phát sau điều trị bảo tồn (28,1%) cao hơn so với can thiệp triệt để (4,7%) [23]. Do đó hiện nay, phƣơng pháp phẫu thuật triệt để đƣợc chấp nhận rộng rãi và đƣợc xem nhƣ là phƣơng pháp điều trị an toàn [20], [21], [23].

Tuy nhiên, hậu quả của các phƣơng pháp phẫu thuật này đều có những tác động sâu sắc và lâu dài đến chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân. Những ảnh hƣởng thƣờng gặp nhất xuất hiện ngay tức thì sau điều trị bao gồm sức khỏe tổng thể, ngoại hình, giọng nói, chức năng ăn, nhai, nuốt của bệnh nhân, nhất là đối với ngƣời trẻ tuổi [17], [20], [21], [25]. Ngoài ra, còn nhiều yếu tố liên quan đến chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân nhƣ giới tính, tuổi, kích thƣớc u, tình trạng sang thƣơng trên lâm sàng và phim X quang [25], [26]. Vì vậy, đánh giá chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân sau phẫu thuật là một cách để đo lƣờng kết quả điều trị [6], [13], [27].
Nghiên cứu về chất lƣợng cuộc sống nhằm cung cấp cho bệnh nhân thông tin di n tiến của bệnh, cũng nhƣ tình trạng sức khỏe sau điều trị. Qua đó giúp cho bệnh nhân cùng cân nhắc lựa chọn đồng thuận với phẫu thuật viên về phƣơng pháp điều trị, đồng thời cũng giúp nhân viên y tế tƣ vấn tâm lý và phục hồi chức năng cho bệnh nhân [25], [27], [41]. Điều này góp phần giúp bệnh nhân cải thiện khả năng thích nghi và hòa nhập với cuộc sống sau phẫu thuật.
Nhƣng cho đến nay, các nghiên cứu về u nguyên bào men xƣơng hàm chủ yếu tập trung vào các phƣơng pháp chẩn đoán, tiên lƣợng, điều trị và theo2 dõi bệnh theo thời gian [2], [8], [11], [13]. Đặc biệt tại Việt Nam, chƣa có
khảo sát về chất lƣợng cuộc sống của nhóm bệnh nhân này sau phẫu thuật. Vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân u nguyên bào men xương hàm dưới phẫu thuật tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành phố Hồ Chí Minh năm 2021-2022” với hai mục tiêu sau:
1. Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của bệnh nhân u nguyên bào men xương hàm dưới điều trị tại Bệnh viện Răng Hàm Mặt Thành Phố Hồ Chí Minh năm 2021-2022.
2. Đánh giá chất lượng cuộc sống của bệnh nhân điều trị u nguyên bào men xương hàm dưới trước phẫu thuật, sau phẫu thuật 7 ngày và 3 tháng

MỤC LỤC
Trang
Lời cam đoan
Danh mục các chữ viết tắt
Danh mục đối chiếu Anh-Việt
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
Danh mục các hình
MỞ ĐẦU 1
Chương 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3
1.1. U nguyên bào men ………………………………………………………………………………3
1.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của u nguyên bào men…………………………5
1.3. Đánh giá chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân điều trị phẫu thuật u
nguyên bào men ………………………………………………………………………………………14
1.4. Một số nghiên cứu trong và ngoài nƣớc ……………………………………………….15
Chương 2 ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 20
2.1. Đối tƣợng, thời gian và địa điểm nghiên cứu ………………………………………..20
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu…………………………………………………………………….21
2.3. Đạo đức trong nghiên cứu…………………………………………………………………..30
Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 32
3.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu …………………………………………………..32
3.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng u nguyên bào men …………………………….33
3.3. Đánh giá chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân u nguyên bào men …………..36
Chương 4 BÀN LUẬN 51
4.1. Đặc điểm chung của mẫu nghiên cứu …………………………………………………..51
4.2. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng u nguyên bào men …………………………….534.3. Đánh giá chất lƣợng cuộc sống của bệnh nhân điều trị phẫu thuật u
nguyên bào men ………………………………………………………………………………………57
KẾT LUẬN 68
KIẾN NGHỊ 70
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1 Điểm số UW-QOL cho các yếu tố đánh giá……………………………… 29
Bảng 3.1 Phân bố tuổi, giới của đối tƣợng nghiên cứu…………………………….. 32
Bảng 3.2 Thời gian phát hiện và triệu chứng xuất hiện đầu tiên……………….. 33
Bảng 3.3 Triệu chứng cơ năng……………………………………………………………… 33
Bảng 3.4 Dấu hiệu gồ tại chỗ, mật độ u…………………………………………………. 34
Bảng 3.5 Kích thƣớc u và tính thâm nhi m mô mềm. ……………………………… 34
Bảng 3.6 Kích thƣớc u theo giới tính…………………………………………………….. 35
Bảng 3.7 Sự phân bố vị trí u trên xƣơng hàm dƣới. ………………………………… 35
Bảng 3.8 Hình ảnh tổn thƣơng trên phim X quang………………………………….. 35
Bảng 3.9 Điểm trung bình các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc sống trƣớc
phẫu thuật theo bảng câu hỏi của UW-QOL…………………………………………… 36
Bảng 3.10 So sánh điểm trung bình các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc sống
trƣớc – sau phẫu thuật 7 ngày theo bảng UW-QOL…………………………………. 37
Bảng 3.11 So sánh điểm trung bình các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc sống
trƣớc – sau phẫu thuật 3 tháng theo bảng UW-QOL………………………………… 40
Bảng 3.12 So sánh điểm trung bình các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc sống
sau phẫu thuật 7 ngày – sau phẫu thuật 3 tháng theo bảng UW-QOL. ……….. 41
Bảng 3.13 So sánh điểm trung bình của các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc
sống sau phẫu thuật 7 ngày theo giới tính………………………………………………. 42
Bảng 3.14 So sánh điểm trung bình của các yếu tố đánh giá chất lƣợng cuộc
sống sau phẫu thuật 3 tháng theo giới tính……………………………………………… 43
Bảng 3.15 Phân bố điểm số trung bình chất lƣợng cuộc sống theo vị trí u
nguyên bào men trƣớc phẫu thuật…………………………………………………………. 44
Bảng 3.16 Phân bố điểm số trung bình chất lƣợng cuộc sống theo vị trí u
nguyên bào men sau phẫu thuật 7 ngày. ………………………………………………… 45Bảng 3.17 Phân bố điểm số trung bình chất lƣợng cuộc sống theo vị trí u
nguyên bào men sau phẫu thuật 3 tháng. ……………………………………………….. 46
Bảng 3.18 Phân bố điểm số trung bình chất lƣợng cuộc sống theo phƣơng
pháp phẫu thuật u nguyên bào men sau 7 ngày. ……………………………………… 48
Bảng 3.19 Phân bố điểm số trung bình chất lƣợng cuộc sống theo phƣơng
pháp phẫu thuật u nguyên bào men sau 3 tháng ……………………………………… 49
Bảng 4.1 Tuổi trung bình bệnh nhân u nguyên bào men qua các nghiên cứu.51
Bảng 4.2 Dạng u nguyên bào men trên phim X quang qua các nghiên cứu… 55
Bảng 4.3 Phân bố vị trí u ở xƣơng hàm dƣới trên phim X quang qua các
nghiên cứu. ………………………………………………………………………………………… 5

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1 Hình ảnh lâm sàng và phim X quang bệnh nhân u nguyên bào men
xƣơng hàm trên. …………………………………………………………………………………… 6
Hình 1.2 Hình ảnh lâm sàng và phim X quang bệnh nhân u nguyên bào men
xƣơng hàm dƣới. ………………………………………………………………………………….. 7
Hình 1.3 Cấu trúc giải phẫu xƣơng hàm dƣới trên phim X quang toàn cảnh… 8
Hình 1.4 Hình ảnh X quang trƣớc và sau khi phẩu thuật theo phƣơng pháp
bảo tồn xƣơng điều trị u nguyên bào men………………………………………………. 10
Hình 1.5 Hình bệnh nhân trƣớc và sau phẫu thuật điều trị u nguyên bào men
xƣơng hàm dƣới. ………………………………………………………………………………… 12
Hình 1.6 Hình ảnh X quang trƣớc và sau khi phẫu thuật triệt để cắt đoạn
xƣơng hàm dƣới điều trị u nguyên bào men. ………………………………………….. 13
Hình 4.1 Phim X quang trƣớc và sau phẫu thuật u nguyên bào men xƣơng
hàm dƣới……………………………………………………………………………………………. 64
Hình 4.2 Phim X quang trƣớc và sau phẫu thuật u nguyên bào men xƣơng
hàm dƣới……………………………………………………………………………………………. 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Tài liệu tiếng Việt
1. Phan Huỳnh An, Trần Công Chánh (2010), “Phân tích lâm sàng và x quangu nguyên bào men”, Tạp chí y học Thành phố Hồ Chí Minh, 14 (1), tr. 274-282.
2. Huỳnh Văn Dƣơng, Nguy n Tài Sơn (2015), "U nguyên bào men xƣơng hàm dƣới: Đánh giá kết quả phẫu thuật triệt để". Tạp chí Y Học Thực Hành, 5(964), tr. 102-106.
3. Huỳnh Đại Hải (2000),  ghiên cứu 351 trường hợp u men tại Viện Răng Hàm Mặt thành phố Hồ Chí Minh (1976 – tháng 4/2000), Luận án chuyên khoa II, Đại học Y Dƣợc Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 12-49.
4. Nguy n Thị Mai Phƣơng (2009),  ghiên cứu chẩn đoán và điều trị phẫu thuật u men xương hàm dưới tại Viện Răng Hàm Mặt Quốc  ia, Luận văn chuyên khoa II, Trƣờng Đại học Y Hà Nội, Hà Nội, tr. 11-76.
5. Đỗ Thị Thảo (2010), “Đặc điểm lâm sàng, giải phẫu bệnh và biểu hiện protein p53 trong bƣớu nguyên bào men “, Tạp chí y học Thành phố Hồ Chí Minh, 14(4), tr. 719-72