Nghiên cứu việc sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường typ 2 của bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Hà Đông

Luận văn dược sĩ chuyên khoa I Nghiên cứu việc sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường typ 2 của bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Hà Đông.Đái tháo đường hiện nay đang là vấn đề xã hội mang tính toàn cầu, là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ tư hoặc thứ năm ở các nước phát triển và được xếp vào nhóm bệnh không lây phát triển nhanh nhất thế giới [26]. Theo ước tính của Tổ chức y tế Thế giới (WHO), tới năm 2025 thế giới sẽ có 300 – 330 triệu người mắc bệnh đái tháo đường, chiếm 5,4% dân số toàn cầu [24]. Trong số 4 loại chính của ĐTĐ, tỷ lệ ĐTĐ typ 2 chiếm khoảng 85-95% tổng số người mắc bệnh và hậu quả nặng nề của tăng glucose huyết kéo dài, kèm theo sự phát triển của các bệnh lý về thận, võng mạc, thần kinh và tim mạch, gây gánh nặng rất lớn về kinh tế cho bệnh nhân và toàn xã hội [10].

Cho đến nay các thuốc sử dụng trong điều trị mới chỉ có tác dụng làm giảm các triệu chứng, biến chứng do tăng glucose huyết gây ra trên các cơ quan đích. Sự ra đời của các hướng dẫn điều trị chuẩn dựa trên kinh nghiệm đúc kết từ các thử nghiệm lâm sàng lớn đã có, quan trọng trong điều trị bệnh lý này. Tuy nhiên việc áp dụng các phác đồ này như thế nào, mang lại hiệu quả ra sao trong điều kiện thực tế tại Việt Nam vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ.
Bệnh viện đa khoa Hà Đông, một bệnh viện tuyến 1 trực thuộc Sở y tế Hà Nội được định danh trên khu vực dân cư khoảng 380.000 dân ở phía tây thành phố đô thị hoá nhanh với mức sống khá cao, đang phải quản lý theo dõi điều trị cho một lượng lớn bệnh nhân đái tháo đường, chủ yếu là đái tháo đường typ 2. Việc khảo sát, đánh giá một cách hệ thống tình hình các thuốc điều trị đái tháo đường trên bệnh nhân ĐTĐ typ 2 điều trị ngoại trú tại bệnh viện vẫn chưa được thực hiện. Xuất phát từ thực tế này, chúng tôi tiến hành đề tài “Nghiên cứu việc sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường typ 2 của bệnh nhân điều trị ngoại trú tại Bệnh viện đa khoa Hà Đông” với 2 mục tiêu:
1. Khảo sát việc sử dụng thuốc điều trị đái tháo đường trên bệnh nhân ĐTĐ typ 2 được điều trị ngoại trú tại bệnh viện.
2. Đánh giá hiệu quả của việc dùng thuốc sau 3 tháng điều trị ngoại trú Từ đó đề xuất tăng cường việc sử dụng thuốc điều trị ĐTĐ typ 2 hợp lý, an toàn tại Bệnh viện đa khoa Hà Đông

MỤC LỤC
TRANG BÌA CHÍNH
TRANG BÌA PHỤ
LỜI CẢM ƠN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC HÌNH
ĐẶT VẤN ĐỀ……………………………………………………………………………………… 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN………………………………………………………………….. 2
1.1. BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP 2 ………………………………………………… 2
1.1.1. Định nghĩa đái tháo đường………………………………………………………… 2
1.1.2. Phân loại đái tháo đường…………………………………………………………… 2
1.1.3. Cơ chế bệnh sinh của ĐTĐ typ 2……………………………………………….. 3
1.1.4. Chẩn đoán……………………………………………………………………………….. 3
1.1.5. Biến chứng ……………………………………………………………………………… 5
1.1.5.1. Các biến chứng cấp tính……………………………………………………… 5
1.1.5.2. Các biến chứng mạn tính…………………………………………………….. 5
1.2. ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TYP 2 …………………………………………… 7
1.2.1. Mục tiêu điều trị đái tháo đường typ 2………………………………………… 7
1.2.2. Chiến lược điều trị ĐTĐ typ 2 …………………………………………………… 8
1.2.2.1 Chiến lược điều trị ĐTĐ typ 2 theo Nhóm chính sách ĐTĐ typ 2
châu Á Thái Bình Dương và Liên đoàn Đái tháo đường Quốc tế ………… 8
1.2.2.2 Chiến lược điều trị ĐTĐ typ 2 theo ADA và EASD ……………….. 9
1.2.3. Các biện pháp điều trị không dùng thuốc ………………………………….. 10
1.2.3.1 Chế độ ăn uống…………………………………………………………………. 10
1.2.3.2 Luyện tập…………………………………………………………………………. 12
1.2.4. Các thuốc điều trị đái tháo đường dạng uống …………………………….. 13
1.2.4.1. Các sulfonylure (SU) ……………………………………………………….. 13
1.2.4.2. Các biguanid……………………………………………………………………. 16
1.2.4.3. Glitazon (thiazolidinedion – TZD) …………………………………….. 18
1.2.4.4. Các thuốc ức chế α–glucosidase………………………………………… 20
1.2.4.5. Các glinid hay meglitinides……………………………………………….. 21
1.2.4.6. Benfluorex………………………………………………………………………. 221.2.4.7. Các thuốc mới điều trị ĐTĐ typ 2 dùng đường uống……………. 22
1.2.4.8. Cách lựa chọn và phối hợp thuốc……………………………………….. 23
CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………….. 24
2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ……………………………………………………….. 24
2.1.1. Tiêu chuẩn lựa chọn……………………………………………………………….. 24
2.1.2. Tiêu chuẩn loại trừ …………………………………………………………………. 24
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU…………………………………………………… 24
2.2.1. Phương pháp lấy mẫu……………………………………………………………… 24
2.2.2. Nội dung nghiên cứu………………………………………………………………. 24
2.2.2.1. Khảo sát đặc điểm bệnh nhân mẫu nghiên cứu…………………….. 24
2.2.2.2. Khảo sát việc dùng thuốc ĐTĐ dạng uống………………………….. 25
2.2.2.3. Đánh giá hiệu quả điều trị…………………………………………………. 25
2.2.3. Phương pháp thu thập dữ liệu nghiên cứu …………………………………. 25
2.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá………………………………………………………………. 26
CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU………………………………………………. 29
3.1. ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN TRONG MẪU NGHIÊN CỨU ……………… 29
3.1.1. Phân bố bệnh nhân nghiên cứu theo tuổi và giới………………………… 29
3.1.2. Thể trạng bệnh nhân……………………………………………………………….. 29
3.1.3 Các chỉ số xét nghiệm máu ………………………………………………………. 30
3.1.4. Các biến chứng ĐTĐ và bệnh lý mắc kèm………………………………… 33
3.2. KHẢO SÁT VIỆC DÙNG THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG. 34
3.2.1. Các thuốc được sử dụng trong mẫu nghiên cứu …………………………. 34
3.2.2. Các phác đồ được sử dụng ………………………………………………………. 35
3.2.3. Liều lượng các thuốc được dùng………………………………………………. 37
3.2.4. Lựa chọn thuốc và chức năng gan thận của bệnh nhân ……………….. 38
3.3. KHẢO SÁT HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ ………………………………………………. 39
3.3.1. Sự thay đổi glucose huyết sau điều trị ………………………………………. 39
3.3.1.1. Đánh giá sự thay đổi nồng độ glucose huyết lúc đói (FPG)…… 39
3.3.1.2 Đánh giá hiệu quả của từng phác đồ dựa trên chỉ số FPG………. 40
3.3.2. Đánh giá hiệu quả điều trị dựa trên sự thay đổi thể trạng…………….. 42
3.3.3. Mức độ kiểm soát các bệnh mắc kèm……………………………………….. 42
3.3.3.1. Đánh giá mức độ kiểm soát huyết áp………………………………….. 42
3.3.3.2. Đánh giá mức độ kiểm soát các chỉ số lipid máu …………………….. 43
3.3.4. Đánh giá sự thay đổi các chỉ số chức năng gan, thận ………………….. 443.3.5. Theo dõi các tác dụng không mong muốn…………………………………. 45
CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN…………………………………………………………………… 47
4.1. ĐẶC ĐIỂM VỀ BỆNH NHÂN TRONG MẪU NGHIÊN CỨU………… 47
4.2. VIỆC SỬ DỤNG THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG DẠNG
UỐNG ………………………………………………………………………………………………. 49
4.2.1. Bàn luận về nhóm thuốc………………………………………………………….. 49
4.2.2. Bàn luận về phác đồ điều trị…………………………………………………….. 50
4.2.3. Bàn luận về liều dùng……………………………………………………………… 50
4.2.4. Lựa chọn thuốc theo thể trạng ( dựa vào bảng 1.5) …………………….. 51
4.3. HIỆU QUẢ TRONG ĐIỀU TRỊ ĐTĐ VÀ CÁC RỐI LOẠN BỆNH LÝ
MẮC KÈM KHÁC …………………………………………………………………………….. 51
4.3.1. Về chỉ số glucose huyết ………………………………………………………….. 51
4.3.1.1. Sự thay đổi nồng độ glucose huyết …………………………………….. 52
4.3.1.2. Mức độ kiểm soát glucose sau điều trị………………………………… 52
4.3.2. Về các chỉ số lipid huyết…………………………………………………………. 54
4.3.3. Về các chỉ số huyết áp…………………………………………………………….. 55
4.3.4. Về chức năng gan, thận…………………………………………………………… 55
4.3.5. Tác dụng không mong muốn …………………………………………………… 55
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………………………………………. 57
KẾT LUẬN……………………………………………………………………………………….. 57
KIẾN NGHỊ ………………………………………………………………………………………. 58
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ PHỤ 1: PHIẾU KHẢO SÁT BỆNH NHÂN
PHỤ PHỤ 2: DANH SÁCH BỆNH NHÂN

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Tiêu chuẩn phân biệt ĐTĐ typ 1 và 2 theo IDF (2005) ………………. 4
Bảng 1.2. Mục tiêu điều trị ĐTĐ typ 2 ……………………………………………………. 7
Bảng 1.3. Tỷ lệ năng lượng từ các thành phần thức ăn ……………………………. 11
Bảng 1.4. Nhu cầu năng lượng điều chỉnh theo giới và mức độ lao động nhẹ .. 12
Bảng 1.5. Chọn thuốc uống đái tháo đường typ 2: ………………………………….. 23
Bảng 1.6. Phối hợp thuốc trong điều trị đái tháo đường typ 2…………………… 23
Bảng 2.1. Phân loại thể trạng theo tiêu chuẩn của WHO 2000 áp dụng cho
khu vực Châu Á – Thái Bình Dương………………………………………. 27
Bảng 2.2. Chỉ tiêu đánh giá kết quả xét nghiệm chức năng gan, thận………… 27
Bảng 2.3. Phân loại dựa trên tiêu chuẩn của hội nội tiết và đái tháo đường
Việt Nam…………………………………………………………………………….. 28
Bảng 3.1. Phân bố số bệnh nhân đái tháo đường theo tuổi/giới ………………… 29
Bảng 3.2. Phân bố thể trạng bệnh nhân………………………………………………….. 30
Bảng 3.3. Kết quả xét nghiệm máu của bệnh nhân………………………………….. 31
Bảng 3.4. Phân loại các chỉ số glucose huyết và lipid huyết của bệnh nhân.. 32
Bảng 3.5. Phân loại các chỉ số ASAT, ALAT, creatinin, ure của bệnh nhân. 32
Bảng 3.6. Các biến chứng ĐTĐ và bệnh lý mắc kèm trên bệnh nhân………… 33
Bảng 3.7. Các thuốc sử dụng cho bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu………….. 34
Bảng 3.8. Các phác đồ được sử dụng trong mẫu nghiên cứu ……………………. 35
Bảng 3.9. Tỷ lệ sử dụng các phác đồ trong mẫu nghiên cứu…………………….. 36
Bảng 3.10. Liều dùng hàng ngày các thuốc điều trị đái tháo đường ………….. 37
Bảng 3.11. Sử dụng thuốc ở các BN có chức năng gan/thận bất thường tại thời
điểm bắt đầu nghiên cứu……………………………………………………….. 38
Bảng 3.12. Phân loại chỉ số FPG của bệnh nhân …………………………………….. 39
Bảng 3.13. Chỉ số glucose huyết lúc đói của bệnh nhân ………………………….. 40
Bảng 3.14.Thay đổi chỉ số FPG của bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu………. 41
Bảng 3.15. Sự thay đổi BMI của bệnh nhân sau ba tháng điều trị …………….. 42Bảng 3.16. Đánh giá mức độ kiểm soát huyết áp sau ba tháng …………………. 42
Bảng 3.17. Số lượng/tỷ lệ bệnh nhân có chỉ số lipid huyết đạt mục tiêu điều trị. 43
Bảng 3.18. Đánh giá sự thay đổi chỉ số lipid sau ba tháng điều trị ……………. 44
Bảng 3.19. Thay đổi các chỉ số ASAT, ALAT, creatinin, ure…………………… 45
Bảng 3.20. Các TDKMM gặp trong mẫu nghiên cứu………………………………. 4